زنگ خطر برای سهام‌داران بازار پایه: " بازار توافقی جای سفته‌بازی و نوسان‌گیری نیست "

بورس‌نیوز:

بی شک مشکلات و انواع ضعف‌های عملکردی و نظارتی بر شرکت‌های بازار پایه فرابورس، از مهم‌ترین چالش‌های اعتباری بازار سرمایه کشور در سال‌های اخیر به شمار می‌رود.

از رشد حباب گونه قیمتی و نوسانات عجیب نماد‌های بازار پایه در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ تا ترکیدن حباب‌های قیمتی در سهام شرکت‌های عمدتا زیانده این بازار، عدم انتشار به موقع صورت‌های مالی، کیفیت پایین و وجود ابهاماتی جدی در صورت‌های مالی منتشر شده و ...، تنها بخشی از نقش شرکت‌های بازار پایه در مخدوش شدن اعتبار بازار سرمایه کشور در سال‌های اخیر بوده است.

صدور مجوز انجام معاملات و خریدوفروش سهام شرکت‌هایی عمدتاً ورشکسته و ناتوان با سرمایه‌هایی پایین، برای عامه سرمایه‌گذاران بازار سرمایه تنها به‌واسطه زدن تیک و یا امضای بیانیه‌های ریسک، عدم سخت‌گیری‌ها و یا در دسترس نبودن ابزار‌های تنبیهی لازم در خصوص نحوه افشای صورت‌های مالی برخی از شرکت‌های بازار پایه، شرایطی مطلوب را برای سفته‌بازان و شرایطی اسفناک را برای سرمایه‌گذاران آماتور در سال‌های اخیر به وجود آورده است.

خوشبختانه پس از سال‌ها اعتراض اهالی دلسوز بازار سرمایه و توجیه‌های غیرمنطقی و منفعت‌طلبانه مدیران سابق شرکت فرابورس، به نظر می‌رسد مدیران کنونی فرابورس، مسئولیت و نقش خود را در فراهم نمودن زمینه‌های پر ریسک و زیان‌آور سرمایه‌گذاری در شرکت‌های غیرشفاف و ناتوان بازار پایه، پذیرفته‌اند و مدیران فرابورس پس از سال‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که دیگر نمی‌توان، امضا و یا زدن تیک بیانیه ریسک (بیانیه‌هایی که حتی توسط بسیاری از سرمایه‌گذاران خوانده نشده است) را بهانه‌ای برای تحمیل ریسکی خانمان‌سوز به سرمایه‌گذاران عمدتاً آماتور دانست.

علی‌رغم تمامی انتقادات رسانه بورس نیوز از ضعف‌های نظارتی و کیفیت صورت‌های مالی شرکت‌های فعال در بازار پایه فرابورس در سال‌های اخیر، اکنون نوبت به تمجید مدیران شرکت فرابورس بابت اقدام جدید و تأسیس بازار توافقی رسیده است.

اگر چه تأسیس بازار توافقی مخالفانی را در بین سفته‌بازان و یا سهام‌داران کنونی شرکت‌های فعال در بازار پایه خواهد داشت، اما آنچه مسلم است این اقدام منجر به افزایش اعتبار و اعتماد به بازار سرمایه کشور در بلندمدت خواهد شد.

ازاین‌رو، گزارش سوژه این هفته را به معرفی، مکانیزم معامله و برخی چالش‌ها در بازار توافقی اختصاص می‌دهیم تا مواضع شفاف‌تری را برای سرمایه‌گذاران آتی و یا سهام‌داران کنونی شرکت‌های پایه (با احتمال انتقال بسیاری از این شرکت‌ها به بازار توافقی) ترسیم نماییم.

معرفی بازار توافقی:

این بازار که به‌نوعی جایگزین بازار‌های رنگارنگ پایه فرابورس خواهد شد، عمدتاً مربوط به شرکت‌های ثبت شده و پذیرفته نشده (و یا لغو پذیرش شده) که دارای ریسک‌های سرمایه‌گذاری بالا هستند، هستند.

مکانیزم معامله در بازار توافقی به‌طورکلی با نحوه معامله نماد‌های بازار پایه و یا بازار‌های فرابورس و فرابورس متفاوت است. 

نحوه معاملات ناپیوسته، عدم وجود دامنه قیمتی و حجم‌مبنا، انجام معامله تنها از طریق سامانه‌های نامک کارگزاری‌ها، عدم تخصیص اعتبار به سرمایه‌گذاران این بازار، حداقل مبلغ خرید ۵۰۰ میلیون تومانی برای خریداران، عدم اجازه معامله فروش روزانه و ...، شرایط معامله در این بازار را به گونه‌ای رقم زده است که می‌توان گفت احتمال نوسانگیری و سفته بازی در این نماد‌ها بسیار کاهش می‌یابد.

چرا بازار توافقی جایگزین بازار پایه خواهد شد:

همان گونه که در ابتدای گزارش نیز عنوان شد، مشکلات نظارتی و تحمیل ریسک‌های نامطلوب به سرمایه‌گذاران بازار پایه از اصلی‌ترین دلایل شکل‌گیری بازار توافقی است. به‌عنوان تأیید، چند روز پیش عشقی ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار کشور در خصوص چرایی ایجاد چنین بازاری اظهار داشت: 

یکی از ایرادات جدی که در بازار پایه می‌دیدیم این بود که بازار پایه هیچ تفاوتی با بازار شرکت‌های پذیرش شده نداشت. یعنی شخصی که در بازار سرمایه فعالیت می‌کرد، وقتی سهم‌های پذیرفته شده را با سهام بازار پایه مقایسه می‌کرد در ظاهر تفاوت چندانی مشاهده نمی‌شد و این موضوع می‌توانست ریسک‌های زیادی را به سهام‌داران وارد کند. عمده شرکت‌هایی که در بازار پایه با رنگ‌های مختلف وجود دارند، شرکت‌هایی هستند که امکان‌پذیرش آن‌ها در بازار‌های بالاتر وجود ندارد. شرکت‌ها بدون پذیرش نمادشان بازگشایی شده که معاملات آن‌ها ریسک‌های متعددی برای سهام‌داران به همراه دارد و سهام‌داران بدون توجه به ریسک‌های این نماد‌ها اقدام به خریدوفروش می‌کنند.

پیام ما از راه‌اندازی بازار توافقی این بود که تفاوت جدی بین شرکت‌های پذیرفته شده و پذیرفته نشده‌اند قائل شویم و این مسئله در بازار محسوس باشد. از شرکت‌های مختلف در بازار پایه فرابورس دعوت می‌کنیم که اگر شرایط پذیرش در بازار‌های فرابورس را دارند، اقدام کنند.

سهام‌داران فعال در بازار‌های پایه قرمز و نارنجی بخوانند: چه شرکت‌هایی به بازار توافقی منتقل می‌شوند؟

علی‌رغم عدم انتشار دستورالعمل نحوه انتقال شرکت‌های بازار پایه فرابورس به بازار توافقی (که البته ضعف بزرگی در معرفی و رونمایی این بازار به شمار می‌آید)، از مصاحبه‌های مدیران فرابورس و رئیس سازمان بورس این‌طور می‌توان نتیجه گرفت که با احتمال زیاد شرکت‌های بازار‌های قرمز و نارنجی بازار پایه و بخش عمده‌ای از شرکت‌های بازار زرد پایه که نتوانند خود را با شرایط بازار اول و دوم فرابورس وفق دهند، به بازار توافقی منتقل می‌شوند.

در خوش‌بینانه‌ترین حالت بسیاری از شرکت‌های فعال در بازار قرمز و نارنجی بازار پایه بتوانند خود را به یک بازار بالاتر انتقال دهند (باتوجه‌به زیان‌دهی، کیفیت پایین و حتی عدم انتشار صورت‌های مالی حسابرسی شده در موعد مقرر) که با احتمال زیاد این موضوع نمی‌تواند منجر به عدم ورود این شرکت‌ها به بازار توافقی گردد.

از شرکت‌های فعال در بازار پایه زرد نیز شرکت‌هایی نظیر بانک سرمایه، بانک گردشگری، خپارس و... که شرایط ورود به بازار بالاتر را ندارند با احتمال زیاد به بازار توافقی منتقل خواهند شد. با مشاهده صورت‌های مالی شرکت‌های بازار پایه زرد می‌توان حدس زد که با احتمال زیاد حدود ۵۰ تا ۶۰ نماد از این بازار به بازار توافقی منتقل شود.

همچنین باتوجه‌به عدم‌پذیرش شرکت‌های جدید در بازار پایه، می‌بایست منتظر ورود شرکت‌های کوچک جدید و یا شرکت‌های لغو پذیرش شده در بازار‌های بورس و فرابورس به بازار توافقی باشیم. 

و، اما مهم‌ترین شروط معامله در بازار توافقی:

بی‌تردید مطالعه و دانستن نحوه و شرایط معاملات سهام شرکت‌ها در بازار توافقی برای سرمایه‌گذاران محتمل آتی و یا سهام‌داران کنونی شرکت‌های فعال در بازار پایه که با احتمال بالا به‌زودی به این بازار منتقل می‌شوند، نقش پررنگی در تصمیم‌گیری‌ها خواهد داشت.

مهم‌ترین شرایط درج و رویه اجرایی نقل‌وانتقال اوراق بهادار در بازار توافقی‌:

حداقل یکی از شرایط زیر را دارا باشد:

الف) سهام آن نزد سازمان ثبت شده، اما در هیچ‌یک از بازار‌های بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس پذیرش/درج نشده باشد.

ب) سهام آن از بازار‌های بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس، لغو پذیرش/ لغو درج شده باشد و از ثبت نزد سازمان خارج شده و مجدداً نزد سازمان ثبت شود.

ج) سهام آن از طریق فرابورس، پذیره‌نویسی نشده باشد.

د) سهام آن وفق مقررات مربوط از بازار پایه جهت انتقال به بازار توافقی لغو درج شود.

مهم‌ترین شرایط نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در بازار توافقی

جلسات رسمی، روز‌های انجام معامله، ساعت آغاز، پایان و مدت‌زمان هر جلسه معاملاتی، تعداد، مدت و انواع دسترسی معامله‌گران در مراحل انجام معامله و حداقل ارزش، حداقل حجم، واحد پایه و اعتبار زمانی هر سفارش توسط فرابورس تعیین و حداقل دو روز کاری قبل از اعمال به اطلاع عموم می‌رسد.

دامنه نوسان روزانه قیمت و حجم‌مبنا در معاملات بازار توافقی اعمال نمی‌شود.

انجام معاملات به‌صورت روزانه ممنوع است و امکان فروش سهام خریداری شده در روز جاری برای مشتریان وجود ندارد.

معاملات صرفاً به روش معامله بلوک و معامله عمده انجام خواهد شد و معاملات در بازار عادی امکان‌پذیر نخواهد بود.

ارسال سفارش تنها از طریق ایستگاه‌های معاملاتی نامک و صرفاً با اعتبار زمانی روز امکان‌پذیر است.

ورود هر سفارش در سمت خرید باید به‌گونه‌ای باشد که مجموع حجم/ ارزش سفارش‌های فروش انتخاب شده برای معامله آن سفارش خرید به میزان حداقل یک‌دهم درصد از سرمایه پایه شرکت یا پنج میلیارد ریال (هرکدام کم‌تر است) باشد. درهرصورت، مجموع معاملات ناشی از یک سفارش خرید با نصاب کمتر از حجم یا ارزش مذکور انجام نخواهد شد. افزایش نصاب مذکور در اختیار فرابورس بوده و حداقل ٢ روز کاری قبل از اعمال به اطلاع عموم خواهد رسید.

استفاده از اعتبار برای خرید سهام و حق‌تقدم سهام در نماد‌های معاملاتی اوراق بهادار ناشر بازار توافقی یا تخصیص اعتبار بر مبنای سهام ناشر بازار توافقی مجاز نیست.

اعتبارات تخصیصی پیش از انتقال شرکت به بازار توافقی، در صورت فزونی بدهی تجاری بر ارزش تضامین، باید توسط کارگزار حداکثر تا ۳ ماه پس از بازگشایی نماد در بازار توافقی تسویه شود.

بنابراین، همان گونه که از شرایط معامله در بازار توافقی پیداست، احتمال ورود سفته‌بازان و یا نوسان گیران به این بازار بسیار کم است و چه‌بسا بسیاری از سرمایه‌گذارانی که با این قصد در سهام شرکت‌های بازار پایه سرمایه‌گذاری می‌کنند، جایی در بازار توافقی نخواهند داشت.

علی‌رغم آنکه تا کنون جزئیاتی از زمان انتقال نماد‌های بازار پایه به بازار توافقی اعلام نشده، بااین‌وجود به نظر می‌رسد اتخاذ استراتژی‌های سرمایه‌گذاری اعم از فروش سهام زیان‌ده و غیرشفاف بازار پایه، از اهمیت بالایی در ماه‌های آتی برخوردار است.

پایان مطلب