جعبه سیاه (Black_Box) بازار سرمایه

بورس نیوز:

یکی از مهم‌ترین مسائل تأثیرگذار در بازار‌های سرمایه (بورس‌های اوراق بهادار و کالایی) مدیریت فرآیند‌های آن بر اساس اصول و مبانی ریزساختار‌های بازار سرمایه است. اینکه دامنه نوسان چه مقدار باشد؟ متقارن یا نامتقارن باشد؟ ایستا یا پویا باشد؟

قیمت پایانی چگونه محاسبه شود؟ فرآیند توقف (Halt) یا تعلیق (Suspensions) بازار، صنعت و نماد چطور باشد؟ بین ابزار‌های مالی موجود در بازار تفاوتی وجود داشته باشد یا خیر؟ دامنه نوسان کل بازار و فرآیند توقف آن به چه نحو باشد؟ و سوالاتی از این قبیل همگی در حوزه ریزساختار‌ها قرار می‌گیرند.

ریزساختار‌های بازار، چگونگی تأثیر سازوکار‌های معاملاتی بر فرآیند شکل‌گیری قیمت‌ها، معاملات و حتی مظنه‌ها (quotes) را بررسی می‌کند و هم اکنون نهاد‌های ناظر اغلب بورس‌های کشورها، مدیریت بازار سرمایه را معطوف به مدیریت ریزساختار‌ها کرده اند. این نظریه بر این موضوع اعتقاد دارد که عوامل بسیار زیادی در بازار وجود دارند که در قیمت ابزار‌های مالی تآثیرگذار بوده و تغییر در این عوامل نحوه شکل گیری قیمت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

از عناصر ریزساختار‌های بازار سرمایه می‌توان به مواردی از قبیل حجم معاملات، فاصله زمانی بین معاملات، تیک سایز، لات‌های سفارش، نوع اولویت بندی سفارش‌ها (زمانی، حجمی، قیمتی)، تعداد مظنه‌های قابل نمایش برای عموم سرمایه گذاران، انواع سفارش ها، نوع و نحوه فعالیت بازارگردان‌ها (MM، LP)، تعداد جلسات معاملاتی در یک روز، متوقف کننده‌های خودکار (دامنه مجاز نوسان برای نماد و یا کل بازار و ...)، نحوه تسویه معاملات (مثل مدل‌های تحویل در برابر پرداخت: DVP) اشاره کرد که در فرآیند معاملات و کشف قیمت تأثیرگذار است. به عبارت دیگر نظریه ریزساختار‌های بازار سرمایه را می‌توان همتراز نظریه‌های قیمت گذاری دانست و از این جهت از اهمیت بالاتری برخوردار است.

مطالعات ریزساختار‌های بورس‌های کشور‌های مختلف حاکی از آن است که هر کشوری حسب شرایط خود، قوانین و مقررات خاصی را وضع کرده اند. در بازار سرمایه ایران نیز مقررات در این حوزه وجود دارد لکن؛ به نظر می‌رسد می‌بایست اهمیت این موضوع بیش از پیش احساس شود و با تشکیل کارگروه به بررسی و عملیاتی کردن ریزساختار‌های مهم در بازار پرداخت. 

به نظر می‌رسد بسیاری از تلاطمات فعلی بازار سرمایه در ایران را می‌توان با وضع و یا تغییر شاخص‌های موجود در ریزساختار‌ها مدیریت کرد که لازمه آن بررسی بیشتر ابعاد ریزساختار‌ها است.

پایان مطلب

میثم علی محمدی (کارشناس بازار پول و سرمایه)