تفاوت شدید در جنس ذی نفعان بازار سرمایه/ کسانی که از گردش معاملات بورس تغذیه می‌کنند

هابیل خاوری، کارشناس بازار سرمایه، در گفتگو با بورس‌نیوز بیان داشت: بازار سرمایه طی هفته گذشته، صف خرید روزانه را تجربه کرد و فضای مثبتی در بازار حاکم بود، اما در چهارشنبه هفته گذشته، بازار با روند معاملاتی متفاوتی مواجه شد و در روز گذشته نیز یک روند متفاوت را نسبت به معاملات چند روز گذشته شاهد بود.

وی افزود: عواملی همچون رشد دلار نیما، القای سیگنال‌های کاهش نرخ بهره، کاهش تنش‌های سیاسی و زمزمه‌های عرضه خودرو در بورس کالا، مولفه‌های اثر گذاری بودند که برخی از فعالین بازار به این عوامل دل خوش کرده و مثبت‌های بازار را به این عوامل ارتباط می‌دادند؛ اما باید اشاره کرد که بازار سرمایه کشور همچنان به رشد‌های مستمر و ادامه دار عادت نکرده و طبیعی است که پس از چند روز مثبت شدن، عده‌ای به فکر ذخیره سود باشند و معاملات روز گذشته نیز طبیعتاً نتیجه این تفکر است، چراکه دامنه نوسان همچنان محدود است و هرچند ریسک‌های سیستماتیک تا حدودی کمرنگ شده، اما به صورت کلی از بین نرفته است.

با رصد روند نقدینگی بازار می‌توان دید که جنس سرمایه ورودی، از جنس فعالان بازار نیست

خاوری مطرح کرد: در بازار همچنان تقاضای خوبی در طرف تقاضا مشهود است و بعضا در منفی‌های برخی از سهم‌ها نیز خریداری وجود دارد. پیش از این دامنه نوسان ۵ درصدی، ۷ درصدی و در صندوق‌ها نیز ۱۰ درصدی بود و بازار نیز معمولا پس از سه روز رشد، ۱۵ تا ۲۰ درصد رشد می‌کرد و پس از مقداری درجا زدن دست به دست می‌شد، اما این روز‌ها با وجود اینکه تقریباً ۱۰ روز است که به طور مداوم در اکثر گروه‌ها نماد‌ها مثبت هستند، به واسطه محدودیت دامنه نوسان و بعضا نیز عدم عرضه حجم مبنا، رشد چندانی را در بازار همچون روال قدیم نمی‌بینیم و طبیعتا شاخص کل رشد بیشتری را از کلیت بازار تجربه کرده است؛ بنابراین در مقاطع این چنینی که با توجه به محدودیت دامنه نوسان و عدم عرضه حجم مبنا در بسیاری از سهم‌ها، بازار رشد چشمگیری نداشته است، جای نگرانی چندانی وجود ندارد و از سوی دیگر نیز خریدار با تقاضای خوبی حضور دارد که این سرمایه نیز از جنس سرمایه بازار نیست.

وی ادامه داد: با رصد روند نقدینگی می‌توان دید که این سرمایه از جنس سرمایه هیجانی و فعالان بازار نیست که به این معناست که خرید‌های فوق العاده هدفمند درحال انجام است. جنس بسیاری از صف خرید‌ها نیز از جنس پول‌های بازار و درون بازار نبود و بر اساس آمار و گزارشات نیز می‌توان دریافت که خرید چندانی از سوی فعالین قدیمی بازار و افرادی که با زیان مواجه شده و در بازار باقی مانده اند، اتفاق نیفتاده است. اینکه آیا خبری در پشت پرده قطعی شده که ما از آن بی اطلاع هستیم و یا اینکه در آینده قرار است اقبال عمومی به سمت سهام روی بیاورد که روند معاملات بازار سهام را به این وضعیت رسانده، مشخص نیست...

سایه ریسک‌های برون مرزی بر اهمیت رویدا‌های اقتصادی کشور

کارشناس بازار سرمایه اشاره کرد: درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا، صنعت برق و توافقات در دیدار ایلان ماسک با نماینده ایران در سازمان ملل نیز برخی شنیده‌ها به گوش می‌رسد. زمانی که صحبت از یک متغیر اثرگذار به میان می‌آید ابتدا باید آزمون‌های آماری دقیقی را بر آن متغیر پیاده سازیم و علت و معلول را در آن پدیده‌ها و متغیر‌ها مخشص کنیم، سپس اثرات آن را از لحاظ تقدم و تاخر زمانی و قیمتی بسنجیم. این شنیده‌ها صرفا همان هیجانات مقطعی را به بازار و خریداران القا کرده و معاملات و شوک‌های هیجانی در بازار را رقم می‌زند.

وی یادآور شد: به عنوان مثال در سال ۱۴۰۰ نیز عرضه خودرو در بورس کالا را تجربه کردیم، اما اتفاق چندانی در روند معاملات رخ نداد؛ هرچند این امر بر سودآوری شرکت‌های خودروساز اثر می‌گذارد، اما باید در نظر داشت که باز هم بحث قیمت گذاری دستوری مطرح است. به نظر می‌رسد عرضه خودرو در بورس کالا این بار تحت شرایط بسیار سختگیرانه‌تری خواهد بود و نمی‌تواند یک محرک اساسی جهت ایجاد صف خرید قفل در بازار شود، هرچند این موضوع می‌تواند یکی از عوامل اثرگذار بر بازار باشد.

خاوری افزود: همچنین اخباری پیرامون افزایش قیمت خرید برق نیروگاه‌ها منتشر شده که قیمت خرید از ۱۰۶ تومان به ازای هر کیلو وات ساعت به ۱۶۲ تومان افزایش پیدا کرده بود که این موضوع نیز با نرخ خوراک و نرخ گاز مصرفی که نیروگاه‌ها دارند، ارتباط دارد. مجموعه این عوامل نشان می‌دهد که بازار مجموعه‌ای کامل از تمامی متغیرهاست و همه این اتفاقات و رویداد‌های اقتصادی در کشور در سایه برخی ریسک‌های سیستماتیک و برون مرزی گم شده اند.

سیاست‌های کشور به گونه‌ای نبوده که به نفع بازار سرمایه باشد

کارشناس بازار سرمایه گفت: اگر بازار از شرایط عادی برخوردار بود، خبر عرضه خودرو در بورس کالا می‌توانست ده‌ها روز بازار سرمایه را مثبت کند، اما متاسفانه در شرایط فعلی بازار‌های موازی همچون طلا، ارز‌های دیجیتال و بازار ارز، نوسانات بسیار مثبتی داشته اند و از سوی دیگر نیز سیاست‌ها به گونه‌ای نبوده که به نفع بازار سرمایه باشد و اقبال سرمایه گذاران را به این بازار کاهش داده است.

وی افزود: از سوی دیگر بحث نرخ اوراق و افزایش نرخ بهره بین بانکی مطرح است که شفافیت خاصی برای این مسائل وجود ندارد و صرفاً حرف درمانی‌هایی با مضمون کاهش نرخ بهره بدون ریسک یا انتشار اوراق ۲۵ درصدی به صورت ویژه به گوش می‌رسد، اما این موارد برای بهمن ماه برنامه ریزی شده اند که آن هم تحت شرایط خاصی برای بانک مرکزی صورت پذیر خواهد بود. نوسان اوراق اخزا نیز تقریبا در حوالی ۳۰ یا ۳۲ درصد متوقف شده است.

برخی از افراد از طریق گردش معاملات بازار سرمایه امرار معاش می‌کنند

خاوری عنوان کرد: لازم به ذکر است که در حال حاضر جنس ذی نفعان در بازار سرمایه شدیداً متفاوت شده. در گذشته تمامی افراد از جمله ارگان‌های مالی و سهامداران یک دست بودند و از افزایش و رشد بازار لذت می‌برند، اما متاسفانه در حال حاضر شرایط متفاوت شده و برخی از افراد از قبل کارمزد معاملات و گردش معاملات در بازار سرمایه درحال تعذیه و امرار معاش هستند؛ این افراد می‌توانند ارگان‌های مالی یا اشخاص باشند که به بیان واضح به دنبال افزایش دامنه نوسان در مثبت‌های اخیر بودند، اما سازمان بورس به خوبی مقابل این افراد ایستاد و دامنه نوسان را تغییر نداد.

خاوری یادآور شد: اگر در حال حاضر دامنه نوسان افزایش یافته بود، بی شک بسیاری از سهم‌ها به صف فروش‌های فوق العاده سنگینی تبدیل می‌شدند، اما با توجه به محدودیت سه درصدی، بازار در روز گذشته تقریبا متعادل بود و صف‌های خرید خوبی نیز ایجاد شد.

وی افزود: از سوی دیگر برخی از افراد مبالغ سنگینی را برای اجاره کردن الگوریتم‌های معاملاتی پرداخت کردند و در حوزه بازار‌های موازی در حال فعالیت هستد؛ این دسته از افراد نیز طبیعتا به افزایش دامنه نوسان بازار تمایل دارند تا استفاده از این الگوریتم آزادتر شود که با درایت سازمان بورس، دامنه نوسان فعلا محدود باقی ماند، چرا که بسته حمایتی برای بازار سرمایه وجود ندارد و اگر شرایط تشدید شود، بازگرداندن بازار سرمایه به دامنه سه درصدی، وارونگی افکار عمومی در بازار سرمایه را رقم خواهد زد.

خاوری بیان داشت: در شرایط فعلی بازار سرمایه روز‌های متفاوتی را تجربه می‌کند. به عنوان مثال در دو روز گذشته ۷۶۰ نماد مثبت در صف خرید داشتیم که تعداد آن‌ها در روز گذشته کاهش یافت و روند معاملات در روز جاری نیز اگر با همین روند پیش رود، می‌تواند کلیت بازار را حتی به سوی شرایط منفی سوق دهد. از سوی دیگر گردش نقدینگی در صندوق‌های قابل معامله همچون صندوق‌های سهامی و صندوق‌های اهرمی نسبت به بازار سرمایه بسیار افزایش یافته که این موضوع به نوبه خود جالب و از سویی نگران کننده است، زیرا افراد به ریسک‌های بزرگتر با کسب سود‌های بسیار سریع‌تر تمایل دارند که این موضوع نیز نوع سرمایه غیر مستقیم را زیر سوال می‌برد.

وی اشاره کرد: سفر گروسی به تهران و صحبت‌های ایشان نیز از لحاظ تعامل، مثبت و از لحاظ تقابل با جمهوری اسلامی ایران، قاطعانه بود که این رویکرد در صحبت‌های ایشان به چشم می‌خورد. در کل ابهامات همچنان برقرار است، عدم قطعیت‌ها همچنان وجود دارند و ریسک‌ها نیز همچنان قابل مدل کردن نیستند. باید گفت به دلیل عدم قطعیت، ریسک بازار همچنان از لحاظ عددی قابل سنجش نیست.

کارشناس بازار سرمایه افزود: لازم به ذکر است که به طور روزانه، خروج پول بسیار عجیبی از صندوق‌های درآمد ثابت اتفاق می‌افتد که خروج پول از این صندوق‌ها با اصلاح قیمتی در بازار‌های موازی مصادف شده است. از طرفی نیز روز گذشته ورود سرمایه به صندوق‌های کالایی و تقریبا خروج پول از سهام و صندوق‌های درآمد ثابت را داشتیم که این موضوع می‌تواند هشدار‌های مثبتی را برای مدیران سازمان فعال کند؛ در صورتی که سیاست‌های صحیحی برای حمایت از بازار سرمایه لحاظ نشود، تمام نوسانات و رشد‌های ایجاد شده در مدت اخیر و تمام سرمایه‌هایی که به بازار وارد شده اند به طور کامل خارج خواهند شد و مجددا به بازار‌های موازی تزریق می‌شوند؛ بنابراین ضروری است اخباری همچون بحث عرضه خودرو در بورس کالا، تک نرخی شدن دلار، ایجاد بازار ارز توافقی، نزدیک شدن قیمت نیما به بازار آزاد، نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، قطعی گاز صنایع در تابستان و به خصوص کاهش نرخ اوراق و نرخ بهره پررنگ‌تر گردند.

شوک عمیق به بازار‌های داخلی با تکرار سیاست‌های ترامپ

وی بیان داشت: همواره رویداد‌های سیاسی و تحولات اساسی در کشور آمریکا، اثرات بسیار مثبت یا منفی را در بازار سرمایه کشور داشته است، باید در نظر داشت که شخصیت ترامپ کاملا مجهول است؛ ایشان علاوه بر هوش و سواد اقتصادی و مالی، از لحاظ جنبه‌های سیاسی نیز بسیار معامله گر هستند و اگر کشوری برای وی منفعتی نداشته باشه، آن کشور را به راحتی کنار خواهد گذاشت. به جرات می‌توان گفت که ترامپ مجددا می‌تواند شوک‌های سنگینی را به اقتصاد ایران وارد کند و حتی به عمق مشکلاتی که درحال حاضر کشور با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، بیفزاید. از یک منظر نیز می‌تواند اثری بر متغیر‌های اقتصادی نداشته باشه، اما میزان اثر حضور یک شخص، به سیاست‌هایی که در گذشته اتخاذ کرده مربوط است. مصاحبه‌های ترامپ نشان می‌دهد که سیاست‌های وی تا حدودی تغییر یافته و اینکه ایلان ماسک نیز به عنوان یکی از فعالین اقتصادی در کنار اوست، تمایل ترامپ را به حوزه معامله کردن با سایر کشور‌ها افزایش می‌دهد.

وی افزود: پیش از روی کار آمدن ترامپ، صادرات نفت کشور تا حدودی کاهش یافته، اما به طور کامل متوقف نشده بود؛ با پیروزی پیشین ترامپ، صادرات نفت کشور به میزانی کاهش پیدا کرد که به عدد باورنکردنی ۳۰۰ هزار بشکه در روز رسیده بود. همچنین قیمت نفت در دوره ریاست ترامپ به حوالی ۲۳ دلار رسیده بود که بودجه آن سال محقق نشد و با کسری شدیدی مواجه شد. نفت در لایحه بودجه امسال نیز حدود ۷۰ دلار در نظر گرفته شده که اگر آقای ترامپ همان سیاست‌های قبلی را در نظر بگیرد، می‌تواند مجددا شوک‌های عمیقی را به بازار‌های داخلی وارد کند. از طرفی در مدت اخیر قیمت نفت تحت تاثیر قرار گرفته پس می‌تواند مجددا اقتصاد ایران را از مسیر طبیعی خود خارج سازد. به جرات می‌توان گفت ترامپ جهت‌گیری‌های تهاجمی را در سطح جهانی لحاظ می‌کند که می‌تواند شوک‌های بزرگ اقتصادی را به بازار‌های کشور تحمیل کند.

تجربه یک سیکل سی ساله در پنج سال برای فعالان بازار سرمایه

وی افزود: بیشترین میزان رشد بازار سرمایه در دوره چهارساله ریاست ترامپ بود. فعالین بازار سرمایه که از سال ۹۹ وارد بازار شده‌اند، یک سیکل ۳۰ ساله را طی پنج سال دیده اند و مکانیزم اثرگذاری تحریم‌ها بر ایران را آموخته و یاد گرفتنه اند که چگونه برای حفظ دارایی‌های خود از شر شوک‌های اقتصادی خارج شوند.

خاوری گفت: در بعد کلان اگر ترامپ سیاست‌های گذشته را اعمال کند، تنگنا‌های بسیار شدیدی ایجاد می‌شود، اما اگر از بعد بازار سرمایه بررسی کنیم، نوساناتی که در بازار‌ها در حال انجام است، سرمایه‌هایی هستند که تصور آینده با ترامپ را تصور می‌کنند؛ بنابراین در حال حاضر مردم ایران می‌دانند که تحریم‌ها تا چه اندازه بر قدرت خرید آن‌ها اثر خواهد گذاشت، کدام متغیر‌های کلان را تحت تاثیر قرار خواهد داد و کدام بازار‌ها را سریعتر متلاطم خواهد کرد، در این شرایط معمولاً مردم بسیار زودتر از سیاست مداران تصمیم می‌گیرند و سرمایه‌های شان را در بازار‌های مالی به گردش در می‌اورند؛ همانطور که در مدت اخیر، دارایی خود را با توجه به سیاست گذاری احتمالی آمریکا، سرمایه گذاری می‌کنند. 

سیاست‌های ترامپ، بازی صفر یا صد است

کارشناس بازار سرمایه گفت: سیاست‌های ترامپ، بازی صفر یا صد است که روند آن برای مدت ۴ سال یکسان نخواهد بود. در بازه‌های پیشین نیز ثابت شده که سیاست ترامپ یک سیاست منفعت طلبانه است و اگر کشور ایران منفعتی برای وی داشته باشد، گشایش‌هایی ایجاد خواهد شد و اگر منفعتی نداشته باشد نیز باید مجددا شاهد برخی تنش‌ها و تحریم‌هایی باشیم که اثرات آن‌ها در شرایط فعلی کشور ده برابر خواهد بود و خود ترامپ نیز می‌تواند در نقش یک کاتالیزور عمل کند.

وی خاطرنشان کرد: بازار سرمایه کشور از بحث ارزش گذاری و گزارشات شرکت‌ها بسیار فاصله گرفته و اغلب تحلیل‌ها در فضای بازار به سمت تحلیل‌های سیاسی و اقتصاد کلان سوق یافته اند که این موضوع به نوعی می‌تواند کارایی بازار را زیر سوال ببرد. مدیران و مسئولان سازمان باید شرایطی را ایجاد کنند که سرمایه گذاران مجددا به مباحثی همچون سودآوری شرکت‌ها، گزارشات فصلی و طرح‌های توسعه آن‌ها برگردند، اما متاسفانه در حال حاضر همه موارد به شرایط سیاسی و اقتصاد کلان گره خورده که این امر به نوعی کارکرد و ماهیت وجودی بازار سرمایه را زیر سوال خواهد برد و اگر برای برهه زمانی طولانی مدت ادامه دار باشد، قطع به یقین به ضرر بازار سرمایه تمام خواهد شد.

پایان مطلب