ایران نهمین کشور تولید کننده آب سنگین در دنیا

یکی از مهمترین دستاوردهای صلح آمیز هسته ای تولید ایزوتوپ های پایدار برای بخش های درمانی است به ویژه برای درمان سرطان در مجتمع آب سنگین اراک شاهد تولید دو نوع از مهمترین ایزو توپ های پرمصرف در جهان هستیم.ایزوتوپ های گران قیمت و پرمصرف، «دوتره» و «اکسیژن18» با تکنولوژی پیچیده آب سنگین بهره برداری می شود.

به گزارش امید هسته ای، در حالی که یک تیم بزرگ به سرپرستی یک نفر از رژیم صهیونیستی در آمریکا حدود بیست و پنج سال است بررسی ها و تحقیق های زیادی بر روی اکسیژن18 انجام داده اند و هر واحد جدید برای رسیدن به محصول حداقل دوسال زمان لازم دارد؛ اما متخصصان جوان مجتمع آب سنگین اراک ظرف کمتر از دوسال آینده به تولید صنعتی محصول نهایی می رسند محصولی که تقطیر و فناوری پیچیده ای دارد.

مهندس جوانی که رئیس مجتمع آب سنگین اراک است در حاشیه بازدید نمایندگان پایگاه خبری امید هسته ای از این مجتمع مهم هسته ای کشورمان، توضیحات مبسوطی درخصوص تولیدات این مجتمع ارائه کرد و آنچه شاهد بودیم فعالیت، پویایی و زیبایی در این مجتمع بود. مجتمعی که یکی از بازرسان آژانس بعد از بازدید از آن از تمیزی و زیبایی آن حیرت کرده و گفته است: من بسیاری از مجتمع های آب سنگین در اروپا را دیده ام و هیچکدامشان به تمیزی و زیبایی مجتمع اراک نبوده اند.

با اینکه از 600 چاه مجاز در منطقه خنداب اراک فقط یک چاه سهم مجتمع آب سنگین برای تولید آب سنگین است، اما رئیس این مجتمع درخصوص دلایل سرسبزی این منطقه می گوید: در جهان مشهور است که هر کجا مجتمع آب سنگین است طبیعت زیبایی شکل می گیرد.

رئیس مجتمع آب سنگین اراک درخصوص تولیدات این مجتمع می گوید:«دو ایزوتوپ پایدار تاکنون به عنوان ایزوتوپ پایه در این مجتمع تولید شده است.اولین ایزوتوپ پایه ایزوتوپ «دوتریوم» بود که این روزها به عنوان آب سنگین شناخته می شود و دیگری «اکسیژن 18».

وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران، نهمین کشور تولید کننده آب سنگین در دنیاست، اظهار می کند: بیشترین کاربرد آب سنگین در رآکتورهای آب سنگین است، در رآکتورها از آب سنگین و آب معمولی به عنوان خنک کننده و کند کننده شتاب نوترون استفاده می شود اما آب سنگین 600 برابر نوتورن کمتری نسبت به آب معمولی جذب می کند لذا این امکان را به رآکتور آب سنگین می دهد که به جای استفاده از سوخت با غنای بالا از اورانیوم طبیعی استفاده نماید و نیاز به استفاده از غنی سازی ندارد.

مدیر ارشد مجتمع آب سنگین اراک، می‌افزاید: ترکیبات «دوتره»، یکی دیگر از بهره برداری هایی است که می توان از آب سنگین کرد اما متخصصان و محققین بزرگترین استفاده از آب سنگین را در رآکتورهای همجوشی (تبدیل دو هسته کوچک به یک هسته بزرگ به جای انفجار نوترونی و تبدیل هسته بزرگ به هسته های کوچک) می بینند و اگر روزی بشر بتواند به چنین فناوری دست یابد در آن زمان آب سنگین استفاده بیشتری خواهد داشت.

وی با ذکر مثالی به اهمیت آب سنگین اشاره کرده و می‌افزاید: برای اینکه به اهمیت آب سنگین پی ببریم کافی است یکی از قوانین ایالات متحده آمریکا را در اینجا مطرح کنیم و مقایسه کنیم با آنچه که در کشور ما امروز در حال رخ دادن است، تا به اهمیت آن پی ببرید.ایالات متحده آمریکا، کشورها را از حیث دستیابی به آب سنگین به سه دسته تقسیم کرده است؛ دسته اول کشورهایی هستند که دولت آمریکا اجازه صادرات آب سنگین به آنها را ندارد (ایران، عراق، سوریه و...)، دسته دوم کشورهایی که اجازه دارند فقط سالانه 25کیلوگرم آب سنگین به آنها صادر شود(هند، لیبی، میانمار، رژیم صهیونیستی و...) و دسته سوم کشورهای خاص هستند که آمریکا اجازه صادرات حداکثر یک تن آب سنگین در سال را به آنها دارد(آلمان، ژاپن، انگلیس و...).

رئیس مجتمع آب سنگین اراک تصریح می کند: وقتی ما فقط در یک مجتمع آب سنگین اراک توان تولید چندین برابر یک تن را در یک سال داریم، مشخص می شود که چرا ایالات متحده آمریکا و غربی ها تا این حد نسبت به نیروگاه آب سنگین اراک حساسیت دارند.اگر بنا بود منتظر بمانیم که از این کشورها آب سنگین خریداری کنیم مطمئنا هیچگاه چنین اتفاقی برای میزان مورد استفاده ما رخ نمی داد.

وی می گوید: نکته مهم و حائز اهمیت دیگر اینکه، کشور پاکستان به کمک ایالات متحده آمریکا بعد از 8سال به چنین تکنولوژی ارزشمندی دست یافت و پس از این مدت توانستند اولین قطره های آب سنگین را مشاهده کنند در حالی که مجتمع آب سنگین اراک از مرحله طراحی تا ساخت و نصب و فعالیت آن یکسال و نیم به طول انجامید، اتفاقی که فقط و فقط به دست متخصصان جوان کشورمان رخ داد و هیچ عامل خارجی درکل این پروسه نقش نداشته است.

مدیر ارشد مجتمع آب سنگین اراک با بیان اینکه طراحی اولیه مجتمع آب سنگین تولید 8تن در سال بوده است، می افزاید: در اواسط فعالیت، تصمیم گرفته شد این محصول از 8 تن به 16 تن در سال افزایش یابد، البته فاز اول به دلیل اینکه کارهای زیادی انجام شده بود یکسال زودتر از فاز دوم بهره برداری شد اما از آنجا که بومی سازی شده و نیاز به هیچ کشوری برای تولید آب سنگین نداریم و همه این ها توسط متخصصین داخلی انجام شده است لذا تغییر این موضوع و ساخت مجتمع دیگر در هرکجای جهان برای ما کار پیچیده ای نیست.

رئیس مجتمع آب سنگین اراک می گوید: آب سنگین یک محصول استراتژیک است، لذا هر کشوری که تولید کننده آب سنگین است به میزان استفاده خود، ذخیره سازی لازم را انجام می دهد و اگر از میزان مطلوب پایین تر بیاید تولید خود را مجددا آغاز می کنند تا به وضعیت مطلوب برسانند.البته به دلیل اینکه نگه داشتن آب سنگین هزینه زادی ندارد، بازطراحی رآکتور هم مشکلی از این حیث ایجاد نخواهد کرد و با توجه به طراحی جدید میزان درخواست اولیه و سالیانه را در صورتی که بتوانیم از ذخیره در اختیار می گذاریم و اگر لازم شد مجددا تولید خواهیم کرد.

وی با بیان اینکه چشم انداز شرکت تولید آب سنگین اراک، تبدیل شدن به یک شرکت جهانی و یک شرکت معتبر بین المللی است اضافه می کند: آب سنگین یک ایزوتوپ پایدار است لذا خواص آن در طول یک بازه زمانی از دست نمی رود، به همین خاطر بر اساس دستور رئیس سازمان تحت نظر آژانس به صادرات هم فکر می کنیم.درواقع تولید ترکیبات «دوتره»، یکی از اولویت های شرکت ما محسوب می شود و در 4سال گذشته فروش زیادی به مراکز صنعتی، دانشگاه ها و... داشتیم و امیدواریم میزان فروش را افزایش دهیم.

مدیرارشد مجتمع آب سنگین اراک، در پاسخ به این سوال که ترکیبات «دوتره»رادیو ایزوتوپ است یا خیر، تصریح می کند: خیر، ترکیبات «دوتره»رادیو ایزوتوپ نیستند، ترکیبات دوتره ایزوتوپ های پایدار هستند و با آنچه که در رآکتور تهران تولید می شود تفاوت دارد چرا که در رآکتور تهران رادیودارو تولید می شود که رادیو داروها طول عمر مشخص دارند اما در مجتمع آب سنگین اراک «دوتره»ها ایزوتوپ پایدار هستند و طول عمر ندارند.

رئیس مجتمع آب سنگین اراک با بیان اینکه ایزوتوپ های پایدار و ناپایدار محل مصرف شان متفاوت است، می گوید: ترکیبات دوتره به عنوان حلال در دستگاه NMR برای تشخیص روندهای واکنشی و ساختار مولکولی مورد استفاده قرار می گیرند ولی رادیو ایزوتوپ ها مصارف دیگری دارند در واقع ترکیبات «دوتره» روندی تشخیصی دارند.

وی در خصوص دومین محصول پایه ای که در مجتمع آب سنگین اراک یعنی اکسیژن 18 تولید می شود نیز سخن گفت و اظهار داشت: اکسیژن18 هم محصول پایه است که از آن ترکیبات مختلف ایجاد می شود.از آنجایی که اکسیژن 18 در جهان بیشترین مصرف را در میان ایزوتوپ های پایدار دارد و تولید کننده های آن کمتر از انگشتان دست هستند کشورهایی که اکسیژن 18 تولید می کنند، محصولی پایه و ارزشمند در اختیار دارند.

مدیر ارشد مجتمع آب سنگین اراک، می گوید: متداول ترین روشی که برای تولید اکسیژن 18 استفاده می شود، روش تقطیر آب است که در این مجتمع هم این روش استفاده می شود.طراحی، ساخت و اجرای این پروژه نه تنها بدون استفاده از کمک کشورهای خارجی بوده و توسط متخصصان داخلی انجام شده بلکه می توان گفت بیش از 80درصد در داخل همین شرکت صورت گرفته و حتی برون سپاری هم انجام نشده است.

رئیس مجتمع آب سنگین اراک می گوید که عمده استفاده اکسیژن 18در دستگاه پت است و می افزاید: دستگاه پت دستگاهی است برای تشخیص سرطان و این دستگاه نسبت به روش های معمول در دنیا دو حسن مهم دارد، یکی اینکه دقت تشخیص آن بالاتر است و دیگر اینکه، عوارض تشخیصی آن بسیار پایین تر است. درحال حاضر دو دستگاه از این محصول ایالات متحده آمریکا در کشور ما وجود دارد.

وی به میزان مصرف اکسیژن 18 در صورتی که این دو دستگاه فعال شودتصریح می کند و می افزاید: 8 لیتر در سال نیازمندی ما برای این دو دستگاه است و اگر پنجاه دستگاه داشته باشیم به 200لیتر در سال اکسیژن 18 نیاز داریم که بزرگترین تولید کننده های اکسیژن18 در جهان نزدیک به همین میزان تولید دارند، خوشبختانه شرکت ما باهمین ظرفیت  می تواند اکسیژن18 را تولید و عرضه کند.

وی در پایان می‌گوید: خبر خوشی داریم که فعلا در این حد درباره آن می توانم بگویم که، با ترکیب ایزوتوپ های پایدار که به سمت آن می رویم بنا داریم سه نوع ایزوتوپ پایدار جدید تولید کنیم و برای اقدام در یک مورد فعال شده ایم که بعدها اعلام خواهد شد.