دورنمای صنعت پتروشیمی

سقوط قیمت نفت و کاستن از سرعت اقتصاد چین باعث تغییر پارادایم در صنعت جهانی پتروشیمی و منجر به ایجاد فرصت ها و چالش های جدیدی برای تولیدکنندگان محصولات این صنعت شده است. در این شرایط تولیدکنندگان مجبور به ایجاد استراتژی های شده اند که به رقابت امن تر در بلندمدت به آنها کمک کند.

به گزارش بورس نیوز، در سال 2015 کاهش شدید قیمت نفت خام، کاهش قیمت نفتا، به عنوان ماده اولیه کلیدی برای محصولات پتروشیمی در آسیا و سیاست های انبساطی بانک مرکزی چین، کاهش نرخ وام دهی بانک ها و کاهش نرخ ذخیره قانونی بانک های بزرگ، منجر به ایجاد موج های منفی قیمتی در بازار محصولات پتروشیمی شد.

تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی مبتنی بر نفتا در آسیا و اروپا در نیمه اول سال 2015 حاشیه سود مطلوب تری را به لطف تأخیر قیمتی بین خوراک و مشتقات داشتند. بر این اساس حاشیه های تولید، تولیدکنندگان اتیلن در آسیا و اروپای غربی عمدتاً به دلیل استفاده از نفتا به عنوان خوراک از تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی مبتنی بر اتان در ایالات متحده آمریکا در طی سال جاری پیشی گرفته است؛ و این عکس حالتی بود که در ژوئن سال 2014 قبل از سقوط نفت اتفاق افتاده بود.

بر اساس این گزارش، کاهش قیمت نفت خام در سال 2015 باعث افت قیمت مواد اولیه محصولات پتروشیمی و به دنبال آن کاهش هزینه های تولید همه محصولات از آروماتیک تا پلیمر شد. در این سال تنها تولیدکنندگانی که مزیت رقابتی خود را نگه داشتند، تولیدکنندگان کشورهای خاورمیانه بودند که هزینه اتان آنها همچنان بسیار پایین تر از همتایان خود در سایر نقاط جهان بوده است.

هر چند در کوتاه مدت سقوط قیمت نفتا نشان دهنده بهبود هزینه های رقابتی تولیدکنندگان محصولات مبتنی نفتا در آسیا بود، اما در بلند مدت، نگرانی از نوسانات شدید قیمت نفت محرکی برای تولیدکنندگان خواهد بود تا اقدام به متنوع سازی مواد اولیه مصرفی خود کنند.

علت توجه تولیدکنندگان خاورمیانه به متنوع سازی مواد اولیه، کاهش ذخایر اتان در کشورهای عمده محصولات پتروشیمی مانند عربستان سعودی بوده است، همچنین عامل دیگر سیاست های دولتی ایجاد ارزش افزوده از طریق صنایع پایین دستی پتروشیمی، به وسیله یکپارچه سازی محصولات این صنعت می باشد.

در کنار کند شدن رشد تقاضا چین برای محصولات پتروشیمی، در سیزدهمین برنامه پنج ساله توسعه که در سال 2016 شروع خواهد شد، خودکفایی در تولید محصولات این گروه شتاب بیشتری خواهد گرفت. به رغم نگرانی عمومی نسبت به ثبات اقتصادی، دولت چین احتمالاً پروژه های تبدیل ذغال سنگ به الفین را به منظور اطمینان از تامین مواد اولیه و مزیت رقابت پذیری همچنان ادامه دهد. چین دارای یکی از بزرگترین ذخایر ذغال سنگ کم هزینه جهان می باشد.

بر اساس تخمین های واحد تحلیل های پتروشیمی Platts، سهم اتیلن تولید شده از ذغال سنگ از 2.87 درصد سال 2014 به 18.83 درصد تا سال 2024 افزایش خواهد یافت، درحالیکه تولید اتیلن از نفتا طی دوره مذکور از 76.52 درصد به 59.95 درصد افت خواهد کرد.

بر این اساس، از نظر اقتصادی تولید بر مبنای ذغال سنگ زمانی که قیمت های نفت بالا بود، بسیار مزیت داشت. اما با روند نزولی قیمت نفت و نفتا، این بازده اقتصادی به تدریج در حال کاهش می باشد و حتی در مواقعی که تولیدکنندگان مبتنی بر ذغال سنگ، نتوانستند لزوماً از قیمت های ترکیبی خیلی پایین ذغال سنگ بهره ببرند، این بازده معکوس شده است.

به نظر نمی رسد که فن آوری استخراج مواد شیمیایی از ذغال سنگ در بلندمدت تغییر دهنده شرایط بازار پتروشیمی باشد. با وجود اینکه چنین پروژه هایی به چین با دارا بودن ذخایر مواد اولیه مطمئن ذغال سنگ داخلی قابلیت انعطاف در تولید محصولات پتروشیمی را می دهد، در شرایط فعلی با قیمت های پایین نفت که نفتا را به قیمت ارزانتری در دسترس قرار می دهد، فن آوری مذکور زیاد مورد توجه نمی باشد. همچنین واحدهای تولیدی که بر مبنای ذغال سنگ فعالیت دارند، در مسیر خود با موانع سرمایه ای، زیست محیطی و مصرف آب مواجه هستند.

علاوه بر این، در خاورمیانه توسعه منابع گازی یک عامل مهم برای توسعه ظرفیت مواد شیمیایی کم هزینه است. در حال حاضر توسعه منابع گازی مستلزم سرمایه گذاری های بیشتر در این بخش است. در صورتیکه تحریم های ایران برداشته شود یک فرصت بزرگ جدید برای ایران در زمینه سرمایه گذاری در پتروشیمی های مبتنی بر گاز ایجاد خواهد شد.

با وجود تحریم های بین المللی، ایران تامین کننده کلیدی متانول چین و هند است که در صورت برداشته شدن تحریم ها از سوی گروه 5+1 و قدرت های بین المللی، ایران می تواند به دیگر کشورهای آسیایی و اروپایی محصولات خود را صادر کند. در مورد ایران گفتنی است که قیمت خوراک پتروشیمی ها در حال حاضر کاهشی نسبت به زمان قبل از افت قیمت نفت نداشته که این مسئله باعث بالا رفتن قیمت تمام شده محصولات تولیدی در ایران به نسبت سایر رقبای خود می شود و این مسئله حتی با لغو تحریم ها هم با توجه به سیاست های قیمت گذاری که در داخل کشور انجام می شود، رفع نخواهد شد.

در ادامه لازم به ذکر است که، بر اساس پیش بینی یک موسسه تحقیقاتی تقاضا در بازار محصولات پتروشیمی که ارزشی معادل 550 میلیارد دلار در سال 2014 داشته است تا سال 2020 به ارزش 890 میلیارد دلار خواهد رسید، به عبارتی از سال 2015 تا 2020 رشد تقاضا برای محصولات پتروشیمی متوسط سالانه 6.5 درصد خواهد بود.

با این وجود رشد تقاضا برای محصولات پتروشیمی در صنایع مختلف به خصوص ساخت و ساز، بسته بندی، حمل و نقل، نساجی، پلاستیک و بهداشت و درمان به همراه شرایط بهتر تولید به ویژه در خاورمیانه، آسیا و اقیانوسیه در پنج سال آتی محرک های اصلی بازار پتروشیمی خواهند بود.

با این حال، تولیدکنندگان صنعت پتروشیمی با چالش های زیادی از جمله دغدغه های زیست محیطی مواجه خواهند بود. با درنظرگرفتن آلودگی های زیست محیطی که به سرعت در حال افزایش است و نگرانی از گرم شدن جهانی زمین، انتظار می رود که استفاده از محصولات پتروشیمی را کاهش دهد. توجه به موضوعات زیست محیطی و حرکت به سمت استفاده از محصولات شیمیایی مبتنی بر فرآورده های زیستی می تواند رشد بازار محصولات پتروشیمیایی را کُند کند. همچنین سرعت گرفتن کاهش ذخایر نفت خام می تواند به چالشی جدی برای تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی تبدیل شود.

در پایان با توجه به مطالب پیش گفته، پیش بینی شرایط آتی جهانی صنعت پتروشیمی ترکیبی از حالت های مختلف خواهد بود که برتری احتمالات خوب نسبت به احتمالات بد تا حدی به وسیله عواملی تعیین می شود که بیرون از صنعت پتروشیمی رخ می دهند. این عوامل عبارتند از: جهت گیری قیمت های نفت خام، سرعت بهبود اقتصاد جهانی و موفقیت چین در ساختاردهی مجدد اقتصاد خود و سوق دادن رشد تقاضا.

نسرین اسکندری- نیما محزون

کارگزاری بانک توسعه صادرات