بانكداري اسلامي اولين راهبرد بانک مهر اقتصاد است

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، در تاریخ هشتم شهریور ماه سال 1362 قانونی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که مبنای عملیات بانکی بدون ربا بود. این قانون که قرار بود پس از یک دوره میان مدت مورد بازنگری قرار گیرد تاکنون در سیستم بانکی کشور نافذ و مبنای فعالیت بانک ها و موسسات مالی و اعتباری مجاز کشور است.

بر اساس گزارش بورس نیوز، هفته بانکداری اسلامی همیشه فرصتی است برای رسانه ها تا به این بهانه سراغ مدیران سیستم بانکی روند و از تحقق بانکداری اسلامی بپرسند. در نشستی صمیمی با مدیرعامل محترم بانک مهر اقتصاد از اقتصاد واقعی به عنوان محصول آرمانی و نهایی بانکداری اسلامی، شاخص ها و زیرساخت ها و اقدامات عملی در حوزه بانکداری اسلامی گفتیم و شنیدیم، شما را به خواندن این گفتگو دعوت می کنیم.

ویژگی های بانکداری اسلامی

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، یکی از انتظاراتی که در جامعه اسلامی پدید آمد این بود که بر اساس تدابیر و رهنمودهای امام خمینی(ره)، به تدریج اهداف و آموزه‌های اسلامی در زمینه‌های گوناگون از جمله مباحث اقتصادی تحقّق یابد.

واقعیت این است که امروزه بانک‌ها جزو عناصر اساسى اقتصاد هر جامعه‌ای به حساب مى‌آیند و نقش مهمى در پیشرفت و توسعه‌ی اقتصادى در کشور دارند، به طوری که روز به روز از جهت کمى و کیفى بر حجم فعالیت آن‌ها افزوده مى‌شود. از یک نظام بانکى سالم همانند قلب سالم در بدن تعبیر شده است؛ همان‌گونه که قلب عصاره‌ی مواد غذایى را جذب کرده سپس از طریق رگ‌ها به تمام اعضاى نیازمند بدن مى‌رساند، بانک ها نیز سرمایه‌های راکد مردم را به همه‌ی بخش‌های اقتصادی به تناسب ظرفیت آن‌ها می‌رسانند و بستر مناسبی را برای رشد و توسعه‌ی اقتصادی و سرانجام رفاه آحاد جامعه فراهم می‌سازند.

مهمترین ویژگیهای بانکداری اسلامی به ترتیب اولویت: حذف ربا، جایگزینی معاملات حلال با سود شرعی، قابلیت الگو بودن، جایگزینی و رقابت با بانکداری ربوی و متعارف است. البته ویژگی های جزئی تری نیز می توان بیان نمود که همگی به این سه ویژگی مهم برمی گردد.

ابعادي از رفتار و رابطه‌ي مردم‌مدارانه‌ي

اصولاً در کشور ما بانکداري اسلامي در نگاه مردم، تنها محدود به حذف بهره از نظام بانکي و نيز کارکرد قرض‌الحسنه شده است در حالي که مفهوم بانکداري اسلامي فراتر از اين موارد است. اساس بانکداري اسلامي مبتني بر فعاليت‌هايي است که فاقد بهره و مبتني بر فعاليت و کار حقيقي و مولّد و در عين حال سودآور انجام مي‌گيرند و قرض‌الحسنه تنها يکي از ابزارهاي تأمين مالي در اين مجموعه است. بنابراين در گام اول لازم است نگاه عموم مردم به بانکداري اسلامي توسعه يابد تا مفهوم واقعي آن، به‌ ويژه روش‌ها و ابزارهاي متنوع مالي در بانکداري اسلامي را بشناسند. در اين صورت است که انتظار مردم از نظام بانکداري اسلامي و به‌ خصوص نقش حقيقي آنها در اين نظام به شکلي بهتر قابل تبيين است.

ازسويي لازم است نگرش مسؤولان و مديران عالي نظام بانکي کشور نيز در مفهوم بانکداري اسلامي، به ابعادي از رفتار و رابطه‌ي مردم‌مدارانه‌ي بانکداري اسلامي معطوف باشد که مبتني است بر ارزش واقعي کار و توليد ثروت در جامعه‌ي اسلامي، و نيز رفتار صادقانه و صميمانه با مشتريان نظام بانکي که من ترجيح مي‌دهم اين وجه از بانکداري اسلامي را به «رفتار اسلامي در بانک» تعبير نمايم. بدان معنا که يک بانکِ اسلامي به عنوان يک سازمان معتبر در جامعه‌ي اسلامي در درجه‌ي نخست بايد نماد ایجاد ارزش، اعتبار، و وجهه و آبرو براي نظام اقتصادي کشور باشد و منبع کسب اين اعتبار را نيز پايگاه مردمي خود به‌عنوان يک نهاد اجتماعي کارآمد و اثربخش بداند. در اين صورت، مردم نيز «بانکداري اسلامي» را عامل رفاه و پيشرفت خود و کشورشان و «بانک‌ِ اسلامي» را حامي و همراه خود در زندگي اجتماعي خويش و مددکار موفقيت در عرصه‌هاي کار و توليد مي‌انگارند. بديهي است که ضامن دستيابي به چنين جايگاهي از بانکداري اسلامي در جامعه‌ي دینی، خود بانک‌ها و چگونگي درک آنها از نقش حياتي مردم مشتريان و ارتباط با آنهاست.

اشاره به اين نکته ضروري است که بانک مهر اقتصاد پيکره‌ي خويش را «خدمات و محصولات متنوع ماليِ اسلامي»؛ شخصيت خود را «مردمي و صادق»؛ رابطه‌ي ميان مشتريانش را «پايبندي به بانکداري اسلامي»؛ و بازتاب خود در نگاه مشتريان را، يک بانک «صميمي و کارگشا» تعيين نموده است. اميدوارم چنين نگرشي بتواند الگوي واقعي يک بانک موفق اسلامي را توسعه دهد.

ظرفیت های اجرایی بسیار

اگر منظورتان از بازنگری، وارد کردن عقود و ابزارهای مالی جدید و پویاست من قبول دارم؛ اما در مورد تغییر در قانون فعلی، واقعیت این است مشکل در حال حاضر ماهیت قانون نیست بلکه اجرا نکردن کامل مفاد آن می باشد. به نظر می رسد قانون فعلی – هر چند ایرادات جزیی دارد- هنوز ظرفیت های اجرایی بسیاری دارد، اما همانطور که عرض شد نباید در این قانون بایستیم بلکه با تعامل بانکهای اسلامی کشورهای دیگر، باید از ظرفیتهای رفیع فقه معاملات اسلامی بهره برده و محصولات جدیدی را به نظام بانکی وارد نماییم.

نقش فن آوری های نوین در تحقق بانکداری اسلامی

ابزارهای اقتصادی نوین توانسته اند چالش های اقتصادی را به فرصت تبدیل کرده و بنگاه های اقتصادی، مدیريت حوزه های سرمایه گذاری، ریسک، تنظیم گردش پول و ... را برعهده این ابزارها گذاشته اند.

بستر فناوری های نوینگام بلندی در ایجاد، توسعه تفکر و ارتباطات نوین برداشته است. کسب بالاترین نفوذ در جامعه که به بیانی تمامی اقشار را زیر چتر پشتیبانی خود قرار داد، تحلیل رفتارسنجی مشتریان را دارد.

در کشور های اسلامی ،بانکداری بر اساس اصول دینی و چهارچوب های اقتصادی اسلامی مدیریت می شود. توسعه محصولات و استفاده از ابزارهای نوین، به قانونمندی بنگاه های اقتصادی در این حوزه نیازمند است. با توجه به لزوم گرایش بانکها به استفاده از ابزارهای جدید، می توان بر اساس تدوین ساختارهای اقتصادی اسلامی بعنوان نیروی محرک، قوانین بانکداری اسلامی را در بنگاه های اقتصادی جهت استفاده از فناوری های نوین اجرا کرد.

فعالیت و اقدامات اجرایی شده

با توجه به اینکه بانک مهر اقتصاد یک سازمان «راهبرد محور» است یکی از محورهای راهبردی بانک ارائه الگوی بانکداری اسلامی است و اقتضای آن را دارد که این بانک همزمان به دو اصل ((بهینه گی اقتصادی)) و ))ارایه عملیات بانکی شرعی و نوین )) در طراحی و اجرا بیندیشد.

کارآمد بودن و اسلامی بودن طرح های مالی بانک، در شعار راهبردی این مجموعه تبلور یافته است: « مهر، نگین بانکداری اسلامی مدرن» برای دست يابي به این هدف، باید زیرساخت های لازم فراهم می شد. شاید مهم ترین زیر ساخت لازم برای تحقق این هدف مقدس، وجود انگیزه درمدیران و کارکنان بانک می باشد که به حول و قوه الهی، حاکم بودن ارزش های اسلامی در بانک و نيز ارزشي بودن کارکنان، این مقدمه مهم را فراهم نموده است.

اما در کنار آن، زیرساختهای ديگري نیز باید فراهم می شد که با یاری خداوند متعال از همان ابتدای تاسیس بانک در نیل به آنها نهایت تلاش انجام شده است كه به برخي از آنها اشاره مي شود:

1- آموزش نیروی انسانی:

آموزش به مفهوم فرایند انتقال اطلاعات، نقش به سزایی در بنا نهادن نگاهی جدید و یا تغییر دادن یک عملکرد قدیم دارد. بانک از زمان تاسیس آموزش نیروی انسانی در محور احکام فقهی بانکداری اسلامی را مهم ترین اولویت خود قرارداد.

هر نیروی انسانی که جهت فعالیت مالی به استخدام در می‌آید لزوماً ابتدا باید در کنار آموزش های تخصصی و فنی یک دوره آموزش فقه بانکداری بدون ربا را سپری کند.این دوره ها با نظارت نهادهاي مسئول و با بهره گیری از اساتید متخصص حوزه و دانشگاه در رشته بانکداری اسلامی برگزار می شود.

اما مهمتر از آن، دوره های تخصصی آشنایی با کارکرد ها و الزامات عقود اسلامی در بانک است كه برای رده های مختلف سازمان اعم از مدیران ارشد و معاونت هاي دفتر مرکزي، مدیران کل و مديران استان ها، رؤسای شعب و مسئولین اعتبارات و حسابداران شعب سراسر کشور برگزار می شود.

در این دوره ها، کارکنان با احکام فقهی بانکداری اسلامی به صورت تخصصی آشنا می شوند بدین معنا که تمامی عملیات بانکی که در حال انجام است از منظر فقهی مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد و مبانی فقهی به آنان آموزش داده می شود.

2- تدوین کتاب و جزوه آموزش تخصصی

آموزش های مذکور به کتاب آموزش عمومی و تخصصی و بومی نیاز داشت که در این جهت، کتاب « آموزش فقهی عملیات بانکی » توسط کارشناسان فقی و اعتباری بانک تدوین و در دوره های آموزشی مورد استفاده قرار می گیرد.

3 - تشكيل كميته شرعي معاملات بانکی:

بانک مهر اقتصاد از چند سال پيش اقدام به تشكيل كميته شرعي بانکداری اسلامی نموده است. اين كميته با حضور مسئول نمايندگي ولي فقيه در بانک و استادان متخصص حوزه و دانشگاه و مديران ارشد اعم از معاونيني كه در طراحي، اجرا و نظارت معاملات دخيل هستند به طور مرتب تشكيل مي شود. کلیه قراردادها و فعالیت های مالی و بانکی در این کمیته بررسی می شوند و پس از بررسیمجدد در کمیسیون انطباق با موازین شرعی و تایید نماینده محترم ولی فقیه در سپاه به همه شعب ابلاغ و مبنای عمل قرار می گیرند .

4- تشکیل تیم نظارت شرعی:

تیم نظارت شرعی زیر مجموعه کمیته شرعی بوده و وظیفه دارد که با حضور مستقیم در شعب سراسر کشور، عملیات بانکی کارکنان را تحت نظارت فقهی قرار دهد. در این راستا فهرست سوالات نظارت شرعی تحت نظر کارشناسان فقه بانکی تهیه شده و بر اساس آن، معاملات بانکی با شیوه های مختلف (بررسی نرم افزاری، بررسی پرونده های تسهیلات اعطا شده، مصاحبه با کارمندان و مشتریان و...) مشکلات احتمالی را جهت شرعی سازی عملیات بانکی احصاء نموده و با کار کارشناسی پویا، آنها را رفع می نماید و نیز تذکرات و تشویقات و تنبیهات لازم را در این خصوص در مورد کارمندان اعمال می کند.

سوتيتر:

· اساس بانكداري اسلامي مبتني بر فعاليتهايي است كه فاقد از بهره و مبتني بر فعاليت، كار حقيقي و مولد و در عين حال سودآور انجام مي گيرد و قرض الحسنه تنها يكي از ابزارهاي تأمين مالي در بانک مهر اقتصاد است.

· مهمترين ويژگي بانكداري اسلامي به ترتيب اولويت حذف ربا، جايگزيني معاملات حلال با سود شرعي و قابليت الگو بودن و جايگزيني و رقابت با بانكداري ربوي و متعارف است.

جهت عضويت در كانال تلگرام #اخبار #اقتصادي #بورس_نيوز روي لينك زير كليك كنيد و گزينه JOIN را بزنيد.

https://telegram.me/boursenews_ir