ايسنا/ هرچه به قدمت ميادين نفتي اضافه مي‌شود برداشت نفت از اين ميادين را با چالش بيشتري مواجه مي‌کند، چالشي که اگر برطرف نشود، ميلياردها دلار سرمايه در زير زمين کشور يا با خاک يکسان شده يا نصيب کشورهاي همسايه مي‌شود.

همواره يکي از اولويت‌هاي مهم صنعت نفت در دوره‌هاي مختلف "ازدياد برداشت" از ميادين نفتي بوده است، موضوعي که هرچند از اهميت بالايي برخوردار بوده و بالا رفتن سن مخازن نفتي روز به روز بر اهميت آن مي‌افزايد، اما شواهد و قرائن حاکي از آن است که تا مرحله اجرايي و عملياتي اين موضوع در کشور ما، همچنان راهي طولاني در پيش است.

ازدياد برداشت نفت به مجموعه تکنيک‌ها و فرايندهايي گفته مي‌شود که طي آن با استفاده از انرژي يا مواد خارج از ميدان نفتي، ميزان نفت خامي را که استخراج آنها با روش‌هاي معمولي امکان‌پذير يا توليد آن اقتصادي و مقرون به صرفه نيست، استخراج و مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد. از آنجايي که عمر بيشتر مخازن نفتي دنيا به نيمه دوم خود رسيده است و ايران نيز با سابقه بيش از ۱۰۰ ساله صنعت نفت از اين قاعده مستثني نيست، ميزان برداشت نفت از آنها به ميزان قابل ملاحظه‌اي کاهش يافته، به همين دليل شرکت‌هاي نفتي از روش‌هاي ازدياد برداشت با استفاده از فناوري‌هاي نوين براي بهره‌وري بيشتر در برداشت از ذخاير نفتي استفاده مي‌کنند.

بعد از اينکه دامنه اهميت ازدياد برداشت از ميادين نفتي در ايران هم گسترده شد، طرح افزايش يک درصدي ضريب بازيافت در مخازن هيدروکربوري تحت مديريت شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب در اوايل سال ۱۳۹۱ به وزارت نفت ارائه شد. در قالب قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه کشور، وزارت نفت موظف به ارائه برنامه جامع صيانتي و ازدياد برداشت از مخازن هيدروکربوري به منظور افزايش ضريب بازيافت مخازن کشور شده بود. وظيفه اي که طبق گفته مسئولين نفتي، ايران نتوانسته به آن جامعه عمل بپوشاند.

با روي کار آمدن دولت يازدهم، ازدياد برداشت باز هم به عنوان يک هدف مهم و ملي توجه دولت قرار گرفت و زنگنه، وزير نفت کشورمان از زماني که سکان وزارت را بر عهده گرفت مدام بر اهميت افزايش ضريب بازيافت از ميادين تاکيد و چندي پيش اظهار کرد "اميدوارم ازدياد برداشت به يک خواست ملي بدل شود" و محور و هدف اصلي صنعت نفت در اجراي قراردادهاي جديد نفتي را ازدياد برداشت از مخازن عنوان کرد.

وي ميدان‌هاي مشترک و افزايش بازيافت نفت از ميادين را به عنوان دو حوزه مهم کاري وزارت نفت اعلام کرده و توضيح داده بود اگر ازدياد برداشت در زمان مقرر صورت نگيرد، اين ثروت زيرزميني از دست مي رود. اهميت ميدان مشترک از اين حيث است که تاخير در برداشت، برداشت بيشتر طرف مقابل و از دست رفتن منافع ما را به همراه دارد.

به گفته وزير حدود ۸۳۰ ميليارد بشکه نفت کشف شده در ايران وجود دارد که يک درصد افزايش ضريب بازيافت آن، به افزايش هشت ميليارد و ۳۰۰ ميليون بشکه اي برداشت نفت منجر مي شود.

همسايگان در افزايش ضريب بازيافت از ميدان‌هاي مشترک از ايران پيشي گرفتند
درحالي که اهميت ازدياد برداشت در ايران در حد صحبت و تذکر مانده، به نظر مي‌رسد همسايگان کشورمان که در بسياري از ميدان‌هاي نفتي با ما مشترک هستند کم کم گوي سبقت را در اين زمينه از ايران مي‌ربايند.

در اين راستا، طبق گفته علي کاردر، مديرعامل شرکت ملي نفت ايران عراق که از کشورهاي رقيب ايران در چند ميدان مشترک به شمار مي رود، براي افزايش ظرفيت توليد نفت خود برنامه هاي بسياري دارد و مي تواند توليد روزانه خود را در آينده اي نزديک به ۶ ميليون بشکه برساند.

به گفته وي بايد يک درصد ضريب برداشت را افزايش ميداديم اما در دوره‌هاي قبل موفق به اين کار نشديم. براي افزايش برداشت بايد با EOR و IOR در قابل قراردادهاي جديد به يک ميليون بشکه برسيم.

همچنين غلام‌رضا منوچهري، معاون توسعه و مهندسي شرکت ملي نفت ايران بر ضرورت افزايش ضريب بازيافت از مخازن نفتي کشور تاکيد کرده و گفته بود ضريب بازيافت ٥,٥ تا ٦ درصدي در ميدان‌هاي بزرگي مانند آزادگان و يادآوران براي اين شرکت قابل قبول نيست.

وي متوسط ضريب بازيافت ميدان‌هاي نفتي ايران را بين ٢٥ تا ٢٧ درصد عنوان کرد و اظهار کرده بود اين رقم در ايران نسبت به ديگر کشورها پايين تر است و از آنجا که هر يک درصد افزايش ضريب بازيافت صدها ميليارد دلار براي کشور درآمدزايي مي کند، بنابراين اين مهم بايد به طور جدي در دستور کار قرار گيرد.

۹۳درصد نفت آزادگان از دست مي‌رود
اهميت افزايش ضريب بازيافت درحالي همواره مورد تاکيد قرار گرفته که وزير نفت در جديدترين اظهارات خود در اين مورد از بر باد رفتن بيش از ۳۰۰ ميليارد دلار سرمايه کشور درصورت عدم انجام اقدامي در زمينه ازدياد برداشت خبر داد.

زنگنه مهمترين چالش بخش بالادستي صنعت نفت ايران را که در دنيا نيز به آن پرداخته مي شود افزايش بازيافت از ميدان نفتي عنوان کرده و گفته بود براي مثال ميداني مانند آزادگان وجود دارد که حدود ٣٤ ميليارد بشکه نفت در آن کشف شده است اما برآوردهاي که براي آن مي شود اين است که ٩٣ درصد اين نفت زير زمين مي‌ماند و فقط هفت درصد را مي‌توانيم با اين روش‌هاي کنوني استخراج کنيم يعني ٩٣ درصد آن از دست مي رود يا با هزينه هاي بسيار بالا بايد آن را برداشت کنيم.

وي بر اين موضوع که ايران در زمينه افزايش ضريب بازيافت موفق نبوده‌است تاکيد کرده و ادامه داده بود اين عدم موفقيت دلايل مختلفي دارد که بخشي از آن شعار دادن است. ضريب بازيافت ميادين نفتي در ايران حدود ۳۰ درصد است که بايد افزايش پيدا کند. همسايه‌ها بيشتر از ما برداشت مي‌کنند. شک نکنيد رقم ازدياد برداشت از ميادين نفتي بايد بالا برود و بالا هم مي رود؛ اکنون ميدان‌هاي آزادگان و يادآوران که ضريب بازيافت آن ٦ تا ٧ درصد است خيلي ها مي گويند مي تواند به بالاي ٢٠ درصد هم برسد. البته در برخي ميدان‌هاي ايران ضريب بازيافت بالاي ٥٠ درصد و در بيشتر مخازن زير ٢٠ درصد است که مي توان با فناوري‌هاي نو اين رقم را بالا برد.

زنگنه درباره اين که ميانگين جهاني ضريب بازيافت چه رقمي است، توضيح داده است که نمي توان ميانگين جهاني براي ضريب برداشت عنوان کرد زيرا ضريب برداشت هر ميدان تابع مشخصات سنگ مخزن و خيلي از مسائل ديگر مربوط به مخزن است اما به‌هرحال همسايگانمان از ما بيشتر برداشت مي کنند.

يک درصد افزايش ضريب بازيافت برابر با ۳۵۰ ميليارد دلار درآمد
استفاده از برترين فناوري‌هاي روز، رشد فناوري‌ شرکت‌هاي داخلي، تقويت بخش پژوهشي دانشگاه‌ها، تاسيس شرکت‌ها و نهادهاي لازم، ارتقا و حفظ تعامل با فناوري‌هاي روز دنيا از جمله پيشنهادات وزير نفت براي افزايش ضريب بازيافت از ميادين نفتي است.

به گفته زنگنه برداشت صيانتي ايران خوب نبوده است و افزايش بازيافت قابل ملاحظه اي نداشتيم. هميشه در برنامه هاي توسعه اي هدف گذاري کرديم که سالانه يک واحد درصد افزايش بازيافت داشته باشيم که اين مورد زياد تحقق نيافته است. افزايش بازيافت بيش از سرمايه گذاري نيازمند فناوري است و بايد در اين راه تلاش کرد زيرا اين سرمايه گذاري اشتغال، ثروت و توانمندي ملي ايجاد مي کند، اگر توليد ما با همسايگان توازن نداشته باشد اين نبود توازن فقط در حوزه اقتصاد نمي‌ماند و در بقيه بخش‌ها هم خود را نشان مي دهد.

وي ميزان ذخاير نفت درجاي ايران را ٧٠٠ ميليارد بشکه عنوان کرده و گفته بود يک درصد افزايش برداشت اين ميزان برابر با هفت ميليارد بشکه برداشت است که با قيمت‌هاي کنوني نفت، ٣٥٠ ميليارد دلار درآمد اضافه را براي کشور به همراه خواهد داشت.