ترکیه در پسا رفراندوم؛ از عثمانی‌گری تا جنگ

سرویس جهان مشرق - بررسی و رصد رسانه های ترکیه بیانگر این است که این کشور در دوره پسا رفراندوم قصد اجرای سیاست هایی را در کل منطقه و جهان دارد که می تواند عرصه سیاست جهانی را ملتهب تر کند. به عبارت دیگر تلاش برای اعمال سیاست های نو در عرصه سیاست های داخلی و منطقه ای و جهانی باعث خواهد شد تا بحران های عظیمی بین المللی شکل بگیرید. 

1. رشد تفکر نوعثمانی:

نوعثمانی تلاشی برای احیای میراث امپراطوری عثمانی و عظمت تاریخی ترکیه است. این گروه معتقدند که بهترین الگو برای اداره سرزمین ترکیه، همان الگوی امپراطوری عثمانی با رهبری خلیفه واحد است.

با پیروزی رفراندوم و حذف مقام نخست وزیری و جای گزینی سیستم ریاستی به جای پارلمانی و از بین رفتن تفکیک قوا در عرصه حکومتی ترکیه ، زمینه برای رشد این تفکر بیش از پیش فراهم تر شد؛[1] چراکه با تجمیع اختیارات اجرایی در شخص رئیس جمهور عملا یک امپراطور مطلق گرا با اختیارات رویایی در ترکیه شکل گرفت که می تواند تجربه امپراطوری عثمانی را بازنمایی کند.[2]

اما نکته مهم دراین میان تلاش برای احیای تفکر نو عثمانی در کل جهان اسلام و بازماندگان امپراطوری عثمانی است. در واقع تلاش ترکیه برای احیای مقام خلافت و امپراطوری نوین عثمانی، باعث خواهد شد تا گروه های افراطی همسویی بیشتری با ترکیه و سیاست های او داشته باشند و کل منطقه را به انبار باروتی تبدیل نمایند.[3]

2. تلاش برای احیای تفکر ترکیه بزرگ:

از جمله سیاست های حزب عدالت و توسعه تلاش برای احیای ترکیه بزرگ مبتنی بر ملیت ترک است. رهبران ترکیه امیدوارند با جایگزینی سیستم ریاستی به جای پارلمانی و با استفاده از اختیارت فراقانونی رئیس جمهور منتخب در مسیر رسیدن به ترکیه بزرگ گام بردارند که مبتنی به ملی گرایی ترکی است و بیشتر سرزمین های ترک زبان آسیای مرکزی و قفقاز را دربرمی گیرد. [4]

تلاش برای مطرح کردن سال 2017 به عنوان سال زبان ترکی [5]و طرح شعارهایی مانند ترکیه بزرگ بیانگر سوء استفاده اردوغان و طرفداران او از فرهنگ ترکی در راستای احیای امپراطوری بزرگ ترکی در جهان معاصر است .[6]

اعلام این‌گونه سیاست‌ها از سوی اردوغان، نمایشگر تلاش عمیق حزب عدالت و توسعه برای تحریک عواطف و احساسات ترک‌ها در راستای حمایت همه‌جانبه از اهداف حزب عدالت و توسعه در جهان سیاست است.[7]

3. رهبری جهان اسلام:

رهبران اسلامگرای ترکیه معتقدند که بهترین الگوی موجود برای رهبری جهان اسلام همان الگوی اسلام معتدل ترکی است که ریشه در تجربه 600 ساله امپراطوری عثمانی دارد.[8]

آنها با طرح این شعار می خواهند زمینه برای تحکیم جایگاه خلافت در ترکیه و ترویج آن فراهم کند. به عبارت دیگر آنها می خواهد با مطرح سابقه رهبری ترک ها در جهان اسلام، افکار عمومی را هرچه بیشتر برای پذیرش اختیارات فراقانونی رهبر خود و اعمال فشار بر کشورهای مختلف فراهم کنند.

رهبران حزب عدالت و توسعه با این سیاست قصد دارند تا زمینه را برای مداخله هرچه بیشتر ترکیه در مسائل منطقه ای و تحکیم قدرت خود در جهان اسلام فراهم نموده و امکان جایگزینی کشورهای مختلف به جای ترکیه را بگیرند.[9]

4. تغییر گفتمانی در منطقه:

از دیدگاه ترکیه گفتمان موجود در منطقه ، گفتمان دو کشور ایران و عربستان و نتیجه حاصل از برخوردهای آنهاست. ترک ها به هیچ وجه نمی خواهند در فضای گفتمانی منطقه نقشی خنثی ایفانمایند. بنابراین تلاش برای تاسیس گفتمان اسلامی خاص ترکیه و جایگزینی آن با گفتمان های رایج در منطقه از دیگر سیاست های پسارفراندومی حزب عدالت و توسعه محسوب می شود.

آنها در این مسیر تلاش می نمایند تا با خلق گفتمانی بومی و سنجش و القای کارآمدی آن عرصه گفتمانی منطقه را برضد گفتمان های ایران و عربستان تحریک نموده و فضا را بر آنها تنگ نمایند واز این طریق بتوانند زمینه برای قبول رهبری ترک ها بر جهان اسلام فراهم تر نمایند.

ترک ها می دانند که برای سوار شدن بر لوکومتیو جهان اسلام و هدایت آن باید گفتمانی قوی تر و کارآمدتر را ترسیم نموده و در راستای جایگزینی آنا با سایر گفتمان ها بکوشند.بنابراین آنها از یک سو با تضعیف گفتمان های رایج در منطقه و انتقاد آز انها و از سوی دیگر با تلاش برای نمایش محبوبیت و توانمندی گفتمان خود می خواهند جنگ گفتمانی جدیدی را در منطقه ایجاد نمایند.[10]

5. بحران سازی:

رهبران حزب عدالت و توسعه برای تقویت نفوذ خود در منطقه بسیار مایلند تا بحران های بزرگی را برای اعمال فشار، نفوذ و میانجی گری شکل داده و نقش منطقه ای و جهانی خود را تقویت نمایند.

در واقع خلق بحران ها در منطقه از سیاست های پیشینی اردوغان بوده که پس از تبدیل سیستم پارلمانی ترکیه به ریاستی و افزایش اختیارت رهبران ترکیه حالتی فراگیرتر یافته و گسترش خواهند یافت. بنابراین رهبران حزب عدالت و توسعه از هر فرصتی برای بحران سازی و مداخله در آن استفاده خواهند نمود.[11]

حمایت های اردوغان و ترکیه از تروریست های تکفیری و خرید نفت برای تقویت بنیه نظامی ، اجتماعی و مالی آنها، کوششی برای خلق ، استمرار و تشدید بحران ها  جهت تقویت نفوذ ترک ها و تقویت پرستیژ جهانی آنها محسوب می شود.[12]

6. تلاش برای تجزیه کشورها:

رهبران ترکیه از وجود کشورهای بزرگ و آرام در منطقه نگران بوده و آن چالشی برای حفظ و رشد آرمان های خود می دانند.پس در همین راستا تلاش برای تضعیف کشورهای مستقل و بزرگ منطقه و تجزیه آنها از سیاست های اصلی ترک ها محسوب می گردد.

ترک ها بسیار مایلند با تجزیه کشورهای بزرگ منطقه و تحکیم استیلای خود بر آنها، تنها کشور مهم و تاثیرگذار منطقه نامیده شوند. رویایی که اردوغان و رهبران حزب عدالت و توسعه از سال 2002 تاکنون پیگیر آن بوده و در راستای رسیدن به آن تلاش می نمودند. حمله نظامی ترکیه به خاک عراق[13] و هدف قراردادن زیرساخت های این کشور و تجاوز آشکار به خاک سوریه[14] را نیز می توان در همین راستا ارزیابی کرد.

7. حضور قدرت های جهانی در منطقه (به غیر از روسیه):

رهبران حزب عدالت و توسعه افزایش نفوذ و حضور  قدرت های بزرگ جهانی مانند ایالات متحده آمریکا ،انگلستان و فرانسه را در راستای اهداف خود ارزیابی نموده و از آن دفاع می کنند.

رهبران ترکیه در واقع از این سیاست در راستای کاهش هزینه های مادی و معنوی مداخلات خود سود جسته و تلاش می نمایند، از این طریق هزینه های خود را تا حدودی کاهش دهند.البته حضور قدرت های بزرگ جهانی در منطقه( به غیر از روسیه) تضمین قوی تری برای اجرای سیاست های منطقه ای ترکیه بوده و احتمال پیروزی سیاست های آنها را افزایش می دهد.[15]

بنابراین در دوران پسا رفراندوم اردوغان و رهبران حزب عدالت و توسعه بیش ازپیش برای حضور قدرت های بزرگ جهانی در منطقه برای تغییر معادلات منطقه ای سود خواهند جست.

8. دگرسازی:

از مهم ترین سیاست های پسارفراندومی ترک ها در منطقه می توان به دگر سازی اشاره کرد. رهبران حزب عدالت و توسعه می دانند که برای حفظ، تقویت و استمرار خود باید بیش از پیش در راستای دگرسازی در داخل و منطقه استفاده نمایند.

آنها در همین راستا از اتحادیه اروپا برای نمایش دگری هویت ترکی[16] در داخل و از جهان تشیع برای نمایش دگری جهان اسلام استفاده می نمایند[17]. این سیاست با تهییج و تحریک احساسات مردمی، همراهی بیشتری را در پی داشته و به تقویت جایگاه رهبران ترکیه کمک می کند.

بنابراین با تقویت جایگاه اردوغان در ترکیه و جایگزینی نظام ریاستی به جای پارلمانی، شاهد استفاده بیش از پیش رهبران ترکیه از این سیاست خواهیم بود.