حکم دیروز دادگاه لاهه در راستای احراز صلاحیت رسیدگی به پرونده شکایت ایران از آمریکا درخصوص تحریم‌های یک‌جانبه با زیرپاگذاشتن عهدنامه مودت، راهی را پیش‌روی ایران باز کرد که همکاری بیشتر کشورهای بینالمللی را به دنبال خواهد داشت.
به گزارش بورس نیوز، اینکه این موضوع تا چه اندازه اثرگذار در دیپلماسی عمومی کشور خواهد بود، موضوع بررسی این گزارش نیست، اما این گزارش به دنبال آن است که اثرگذاری این رأی را در همکاری اقتصادی کشورها با ایران مورد سنجش قرار دهد. کارشناسان بر این باور هستند که اثر روانی این حکم بر اقتصاد ایران بسیار قابل‌توجه است، زیرا می‌تواند از التهاب بازار بکاهد. علاوه‌بر اینکه احتمال همکاری بیشتر اروپا با ایران را نوید می‌دهد، زیرا هرگونه سرپیچی آمریکا از این حکم به معنای ایستادن در مقابل بالاترین سیستم قضائی بینالمللی است. هرچند این حکم ضمانت اجرائی ندارد، اما صدور آن سبب شده تا بخش‌هایی که مورد تأکید دادگاه قرار گرفته‌اند، این امید را داشته باشند که بتوانند در راستای لغو برخی تحریم‌ها گام بردارند. یکی از این بخش‌‌ها، صنعت هوایی ایران است که به گفته اصغر فخریه‌کاشان، مذاکره‌کننده ارشد ایران در قراردادهای خرید هواپیما، می‌تواند زمینه حقوقی مثبتی را برای ازسرگیری فروش هواپیما به ایران فراهم کند. قائم‌مقام سابق وزیر راه و شهرسازی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه ایران می‌تواند مذاکرات خود با شرکت‌های هواپیماساز مانند ایرباس، ATR و دیگر شرکت‌ها را از سر بگیرد، افزود: اینکه آمریکا در مقابل این حکم بینالمللی چه واکنشی نشان دهد تعیین‌کننده خواهد بود، اما حکم دادگاه لاهه لازم‌الاجراست و در صورت ممانعت این کشور در اجرای آن امکان آن وجود دارد که این بحث حتی در شورای امنیت سازمان ملل نیز مطرح شود.
اثر مثبت تصمیم لاهه بر اقتصاد ایران
کمیل طیبی، استاد اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان، در رابطه با اثر رأی دیوان لاهه به نفع ایران بر اقتصاد داخلی می‌گوید: رأی این دادگاه را می‌توان از دو زاویه نگاه کرد؛ هم اثر روانی داخلی دارد و هم از بُعد بینالمللی می‌تواند اثرگذار باشد. رأی دادگاه لاهه می‌تواند اثر اقتصادی بسیار خوبی بر داخل داشته باشد. درهرحال بخشی از التهاب‌هایی که در این مدت در بازارهای ارز، کالا و خدمات در کشور وجود داشت و نااطمینانی‌هایی که در نهایت به ضرر ریال تمام شد، به این برمی‌گشت که در آینده نزدیک، تحریم‌ها برخواهد گشت و آمریکا به‌طور یک‌جانبه اقتصاد ایران را تحریم می‌کند.
او در ادامه می‌گوید: مقدار زیادی از التهاب و نوسانات بازار کاسته شده و به‌عبارتی دیگر، نااطمینانی نسبت به آینده که احتکار و تقاضای اضافی برای خرید کالا برای نگهداری و... است را هم متأثر می‌کند.
این اقتصاددان بینالمللی با اشاره به اثر بینالمللی این حکم می‌گوید: از نظر بینالمللی نیز این حکم می‌تواند دامنه عملکرد کشورها را بزرگ‌تر کند و آنها را از محدودیتی که آمریکا در ارتباط با ایران گذاشته بود برهاند. بر همین اساس می‌تواند اثر مثبتی بر روابط بخش خصوصی و دولتی کشورهای دیگر با ایران بگذارد، زیرا می‌تواند یک فاکتور بسیار مهم بر تمایل به سرمایه‌گذاری و تجارت با ایران باشد.
طیبی البته در این زمینه، پیش‌شرطی را نیز مطرح می‌کند: این اتفاق مثبت، منوط به این است که یک دیپلماسی قوی از طرف ایران نیز در جهت تنش‌زدایی هرچه بیشتر از کشور برقرار شود و سران کشور، یکپارچه عمل کنند.
وقتی از او درباره ضمانت اجرائی‌نداشتن این حکم می‌پرسم، پاسخ می‌دهد: بحث ضمانت اجرائی چندان در این موضوع مهم نیست؛ بحث اثر روانی اقتصادی است که اهمیت دارد. زمانی است که اراده جهانی ایران را تهدید به تحریم می‌کند که مشخصا هر کشور و سرمایه‌گذاری به‌دنبال فاصله‌گرفتن از کشور خواهد بود، اما اگر نشانه‌ها و سیگنال‌های مثبت وجود داشته باشد، با پیش‌شرط دیپلماسی عمومی مناسب و یکپارچه، می‌تواند اثرگذار باشد.
رأی دادگاه می‌تواند بر همکاری اروپا با ایران مؤثر باشد
احمد حاتمی‌یزد، کارشناس ارشد بانکی، نیز در تحلیل اثربخشی رأی این دادگاه می‌گوید: هرگونه اظهارنظری که دادگاه لاهه داشته باشد، مؤثر است. نخست اینکه تهدیدهای آمریکا را خنثی می‌کند. چند روز پیش جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا، دادگاه لاهه را تهدید کرده بود که اگر حکم به نفع ایران بدهد، قضات آن را تحریم خواهد کرد. این حکم دادگاه لاهه که به نفع ایران صادر شد، جوابی سنگین از سوی قضات بینالمللی به آمریکا بود. دوم، موضع ایران را درباره اروپا و کشورهایی که در برجام باقی مانده‌اند، تقویت می‌کند. این قصه شاید کمکی باشد برای آنکه اروپایی‌ها در وعده و وعید‌هایی که برای همکاری نفتی با ایران داده‌اند، بهتر و محکم‌تر و با اعتماد بیشتری عمل کنند.
او درباره اثر این رأی بر تصمیم شرکت‌های خصوصی بینالمللی در همکاری با ایران می‌گوید: درباره شرکت‌ها نمی‌توان اثرگذاری مثبت را در نظر داشت. نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم وقتی دادگاه لاهه، ضمانت اجرائی ندارد، مورد پذیرش شرکت‌های بزرگی مانند توتال، بویینگ یا بانک‌های بزرگ اروپایی قرار گیرد. آنها باز هم به این مسئله توجه خواهند کرد که اگر با ایران همکاری داشته باشند، چه عواقب اقتصادی برای آنها خواهد داشت. قاعدتا باز هم در قیاس بین همکاری اقتصادی با آمریکا یا ایران، آمریکا را انتخاب می‌کنند؛ حتی اگر دادگاه لاهه آمریکا را محکوم کند؛ بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که حتی اگر دادگاه لاهه آمریکا را برای تحریم ایران جریمه کند، ایران را به آمریکا ترجیح دهند.
به گفته او، آنها می‌دانند که تحریم‌های آمریکا ضمانت اجرائی دارد و اگر با ایران همکاری داشته باشند، تجارت‌شان در آمریکا دچار خلل می‌شود.
حاتمی‌یزد با بیان اینکه اگر تصمیم لاهه روی سیاست‌مداران لاهه اثر بگذارد و آنها را ترغیب کند که در قبال ایران موضع بهتری بگیرند، می‌گوید: اروپا اگر بتواند نفت ایران را بخرد و با پول آن، به ایران کالا بفروشد و حتی پول ندهد، التهاب بازار ایران را تعدیل می‌کند و بحران کشور را تخفیفی می‌دهد که ایران هم از آن بهره‌مند خواهد شد.
احتمال لغو تحریم‌ها علیه ایران وجود دارد
سیدمهدی حسینی، مسئول کمیته تدوین قراردادهای جدید نفتی که پیشنهاد شکایت ایران از آمریکا را به دادگاه لاهه مطرح کرده بود می‌گوید: ایران نگران بود که دادگاه لاهه، صلاحیت رسیدگی به این شکایت را احراز نکند؛ اما با اعلام اینکه دادگاه لاهه صلاحیت رسیدگی به پرونده شکایت ایران از آمریکا را دارد، در قدم اولِ ایران با موفقیت بیشتر از انتظار عمل کردیم. این رأیی که داده شد، رأی بسیار خوبی است و آمریکا اگر بخواهد قواعد بینالمللی را رعایت کند، نباید تا صدور رأی نهایی دادگاه، اقدامی علیه ایران انجام دهد. این مسئله شامل تحریم 9 نوامبر علیه ایران نیز خواهد بود. درهرحال، دیوان دادگستری لاهه، فصل دوم منشور ملل متحد است که آمریکا نیز آن را امضا کرده است. این منشور، مبنای روابط بینالمللی است.
به گفته او رأی نهایی که از سوی دادگاه لاهه صادر می‌شود، بنا بر قواعد در تضاد با رأی اولیه نخواهد بود، علاوه بر اینکه احکام دیوان دادگستری لاهه، استیناف هم ندارد، به این معنا که قابل تجدیدنظرخواهی نیز نیست و هرچه صادر شود، نهایی است. در واقع به موجب همین حکم، آمریکا موظف است درباره انجام یک‌سری از احکامی که اعلام شده، عمل کند.
از او درباره احتمال زیرپاگذاشتن این حکم از سوی آمریکا می‌پرسم. حسینی پاسخ می‌دهد: اگر آمریکا این احکام را زیر پا بگذارد، نیز باز به نفع ایران خواهد بود، چنین عملی با خروج از برجام یا عهدنامه پاریس بسیار متفاوت است و به معنای ایستادن در مقابل بالاترین سیستم قضائی بینالمللی است که آمریکا نیز جزئی از آن است. در‌این‌صورت آمریکا به‌عنوان کشوری یاغی تلقی می‌شود و ایران می‌تواند ادعا کند که با یک کشور یاغی طرف است و حمایت و همراهی کشورهای اروپایی را به نفع خود جلب کند.
او تأکید می‌کند: اگر بتوانیم از این حکم موقت دیوان دادگستری لاهه استفاده کنیم، احتمال اینکه بتوانیم جلوی تحریم‌های 9 نوامبر علیه ایران را بگیریم، بسیار زیاد است.
اثر مثبت تصمیم لاهه بر اقتصاد ایران
کمیل طیبی، استاد اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان، در رابطه با اثر رأی دیوان لاهه به نفع ایران بر اقتصاد داخلی می‌گوید: رأی این دادگاه را می‌توان از دو زاویه نگاه کرد؛ هم اثر روانی داخلی دارد و هم از بُعد بینالمللی می‌تواند اثرگذار باشد. رأی دادگاه لاهه می‌تواند اثر اقتصادی بسیار خوبی بر داخل داشته باشد. درهرحال بخشی از التهاب‌هایی که در این مدت در بازارهای ارز، کالا و خدمات در کشور وجود داشت و نااطمینانی‌هایی که در نهایت به ضرر ریال تمام شد، به این برمی‌گشت که در آینده نزدیک، تحریم‌ها برخواهد گشت و آمریکا به‌طور یک‌جانبه اقتصاد ایران را تحریم می‌کند.
او در ادامه می‌گوید: مقدار زیادی از التهاب و نوسانات بازار کاسته شده و به‌عبارتی دیگر، نااطمینانی نسبت به آینده که احتکار و تقاضای اضافی برای خرید کالا برای نگهداری و... است را هم متأثر می‌کند.
این اقتصاددان بینالمللی با اشاره به اثر بینالمللی این حکم می‌گوید: از نظر بینالمللی نیز این حکم می‌تواند دامنه عملکرد کشورها را بزرگ‌تر کند و آنها را از محدودیتی که آمریکا در ارتباط با ایران گذاشته بود برهاند. بر همین اساس می‌تواند اثر مثبتی بر روابط بخش خصوصی و دولتی کشورهای دیگر با ایران بگذارد، زیرا می‌تواند یک فاکتور بسیار مهم بر تمایل به سرمایه‌گذاری و تجارت با ایران باشد.
طیبی البته در این زمینه، پیش‌شرطی را نیز مطرح می‌کند: این اتفاق مثبت، منوط به این است که یک دیپلماسی قوی از طرف ایران نیز در جهت تنش‌زدایی هرچه بیشتر از کشور برقرار شود و سران کشور، یکپارچه عمل کنند.
وقتی از او درباره ضمانت اجرائی‌نداشتن این حکم می‌پرسم، پاسخ می‌دهد: بحث ضمانت اجرائی چندان در این موضوع مهم نیست؛ بحث اثر روانی اقتصادی است که اهمیت دارد. زمانی است که اراده جهانی ایران را تهدید به تحریم می‌کند که مشخصا هر کشور و سرمایه‌گذاری به‌دنبال فاصله‌گرفتن از کشور خواهد بود، اما اگر نشانه‌ها و سیگنال‌های مثبت وجود داشته باشد، با پیش‌شرط دیپلماسی عمومی مناسب و یکپارچه، می‌تواند اثرگذار باشد.
رأی دادگاه می‌تواند بر همکاری اروپا با ایران مؤثر باشد
احمد حاتمی‌یزد، کارشناس ارشد بانکی، نیز در تحلیل اثربخشی رأی این دادگاه می‌گوید: هرگونه اظهارنظری که دادگاه لاهه داشته باشد، مؤثر است. نخست اینکه تهدیدهای آمریکا را خنثی می‌کند. چند روز پیش جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا، دادگاه لاهه را تهدید کرده بود که اگر حکم به نفع ایران بدهد، قضات آن را تحریم خواهد کرد. این حکم دادگاه لاهه که به نفع ایران صادر شد، جوابی سنگین از سوی قضات بینالمللی به آمریکا بود. دوم، موضع ایران را درباره اروپا و کشورهایی که در برجام باقی مانده‌اند، تقویت می‌کند. این قصه شاید کمکی باشد برای آنکه اروپایی‌ها در وعده و وعید‌هایی که برای همکاری نفتی با ایران داده‌اند، بهتر و محکم‌تر و با اعتماد بیشتری عمل کنند.
او درباره اثر این رأی بر تصمیم شرکت‌های خصوصی بینالمللی در همکاری با ایران می‌گوید: درباره شرکت‌ها نمی‌توان اثرگذاری مثبت را در نظر داشت. نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم وقتی دادگاه لاهه، ضمانت اجرائی ندارد، مورد پذیرش شرکت‌های بزرگی مانند توتال، بویینگ یا بانک‌های بزرگ اروپایی قرار گیرد. آنها باز هم به این مسئله توجه خواهند کرد که اگر با ایران همکاری داشته باشند، چه عواقب اقتصادی برای آنها خواهد داشت. قاعدتا باز هم در قیاس بین همکاری اقتصادی با آمریکا یا ایران، آمریکا را انتخاب می‌کنند؛ حتی اگر دادگاه لاهه آمریکا را محکوم کند؛ بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که حتی اگر دادگاه لاهه آمریکا را برای تحریم ایران جریمه کند، ایران را به آمریکا ترجیح دهند.
به گفته او، آنها می‌دانند که تحریم‌های آمریکا ضمانت اجرائی دارد و اگر با ایران همکاری داشته باشند، تجارت‌شان در آمریکا دچار خلل می‌شود.
حاتمی‌یزد با بیان اینکه اگر تصمیم لاهه روی سیاست‌مداران لاهه اثر بگذارد و آنها را ترغیب کند که در قبال ایران موضع بهتری بگیرند، می‌گوید: اروپا اگر بتواند نفت ایران را بخرد و با پول آن، به ایران کالا بفروشد و حتی پول ندهد، التهاب بازار ایران را تعدیل می‌کند و بحران کشور را تخفیفی می‌دهد که ایران هم از آن بهره‌مند خواهد شد.
احتمال لغو تحریم‌ها علیه ایران وجود دارد
سیدمهدی حسینی، مسئول کمیته تدوین قراردادهای جدید نفتی که پیشنهاد شکایت ایران از آمریکا را به دادگاه لاهه مطرح کرده بود می‌گوید: ایران نگران بود که دادگاه لاهه، صلاحیت رسیدگی به این شکایت را احراز نکند؛ اما با اعلام اینکه دادگاه لاهه صلاحیت رسیدگی به پرونده شکایت ایران از آمریکا را دارد، در قدم اولِ ایران با موفقیت بیشتر از انتظار عمل کردیم. این رأیی که داده شد، رأی بسیار خوبی است و آمریکا اگر بخواهد قواعد بینالمللی را رعایت کند، نباید تا صدور رأی نهایی دادگاه، اقدامی علیه ایران انجام دهد. این مسئله شامل تحریم 9 نوامبر علیه ایران نیز خواهد بود. درهرحال، دیوان دادگستری لاهه، فصل دوم منشور ملل متحد است که آمریکا نیز آن را امضا کرده است. این منشور، مبنای روابط بینالمللی است.
به گفته او رأی نهایی که از سوی دادگاه لاهه صادر می‌شود، بنا بر قواعد در تضاد با رأی اولیه نخواهد بود، علاوه بر اینکه احکام دیوان دادگستری لاهه، استیناف هم ندارد، به این معنا که قابل تجدیدنظرخواهی نیز نیست و هرچه صادر شود، نهایی است. در واقع به موجب همین حکم، آمریکا موظف است درباره انجام یک‌سری از احکامی که اعلام شده، عمل کند.
از او درباره احتمال زیرپاگذاشتن این حکم از سوی آمریکا می‌پرسم. حسینی پاسخ می‌دهد: اگر آمریکا این احکام را زیر پا بگذارد، نیز باز به نفع ایران خواهد بود، چنین عملی با خروج از برجام یا عهدنامه پاریس بسیار متفاوت است و به معنای ایستادن در مقابل بالاترین سیستم قضائی بینالمللی است که آمریکا نیز جزئی از آن است. در‌این‌صورت آمریکا به‌عنوان کشوری یاغی تلقی می‌شود و ایران می‌تواند ادعا کند که با یک کشور یاغی طرف است و حمایت و همراهی کشورهای اروپایی را به نفع خود جلب کند.
او تأکید می‌کند: اگر بتوانیم از این حکم موقت دیوان دادگستری لاهه استفاده کنیم، احتمال اینکه بتوانیم جلوی تحریم‌های 9 نوامبر علیه ایران را بگیریم، بسیار زیاد است.
اخبار مرتبط
ارسال نظر
اخبار روز
خبرنامه