چالشی به‌نام بی‌اعتنایی به رتبه‌بندی در بورس
به گزارش بورس‌نیوز اگرچه «رتبه‌بندی» در بورس‌های جهانی امری متداول است؛ ولی این مهم در بازار سرمایه کشور ما مغفول مانده و تقریباً هیچ ردی از آن در بازار مشاهده نمی‌شود. از بین چند صد شرکت فعال در بازار سرمایه که بعضی از آن‌ها هم گاه اقدام به انتشار اوراق بدهی و تأمین مالی از طریق بازار سرمایه می‌کنند، هیچ‌یک گزارش رتبه‌بندی ارائه نکرده‌اند.
این در حالی است که بسیاری از فعالان بازار، انتظار دارند انجام و افشای گزارش‌های رتبه‌بندی، به شفافیت هر بیشتر بازار سرمایه کمک کند.
قاسم محسنی مدیرعامل شرکت رتبه‌بندی اعتباری برهان در گفتگو با بورس نیوز در خصوص وضعیت شرکت‌های رتبه‌بندی شده بازار بیان کرد: قراردادهایی جهت رتبه‌بندی اعتباری چند شرکت بازار سرمایه‌ای و نیز درجه‌بندی عملکرد چند صندوق سرمایه‌گذاری منعقدشده که به سبب نوع قراردادها، امکان افشای نام آن‌ها وجود ندارد؛ مگر آنکه خود شرکت‌ها تمایل به افشای گزارش رتبه‌بندی داشته باشند.
البته گزارش درجه‌بندی عملکرد دو صندوق فیروزه آسیا و صندوق امین آشنا برای عموم منتشرشده که هر دو صندوق مذکور موفق به کسب رتبه ۵ ستاره شده‌اند. اما برخی صندوق‌ها که رتبه پایین‌تری اخذ کرده‌اند، اجازه انتشار عمومی گزارش را نداده‌اند؛ رتبه AAA بالاترین رتبه شرکت‌ها بوده و به معنای کمترین ریسک اعتباری شرکت خواهد بود که البته با در نظر گرفتن ریسک‌های هر صنعت، بعید است شرکتی موفق به کسب رتبه AAA گردد.
محسنی در ادامه گفت: تعداد شرکت‌ها و صندوق‌هایی که جهت رتبه‌بندی اقدام کرده‌اند، اندک است و عملاً شرکت‌ها و صندوق‌ها الزامی به رتبه‌بندی احساس نمی‌کنند. متأسفانه مشوق‌های لازم برای ترغیب شرکت‌ها و صندوق‌ها به رتبه‌بندی از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین نشده و شرکت‌ها انگیزه‌ای برای انجام فرآیند رتبه‌بندی ندارند.
وی افزود: البته شرکت رتبه‌بندی برهان در نظر دارد با انتخاب تصادفی ۲۰ صندوق سرمایه‌گذاری، بدون درخواست و انعقاد قرارداد، اقدام به درجه‌بندی عملکرد آن‌ها کرده و نتیجه نهایی را به‌صورت عمومی منتشر کند. درجه‌بندی این صندوق‌ها، نتایج متفاوتی خواهد داشت و نشان‌دهنده بازدهی تعدیل‌شده نسبت به ریسک در طی مدت فعالیت (حداکثر ۵ سال اخیر) صندوق‌ها بوده و عملکرد هر صندوق با صندوق مشابه خود قیاس خواهد شد.
مدیرعامل شرکت رتبه‌بندی اعتباری برهان با اشاره به دو مقرره که می‌تواند زمینه‌ساز توجه بیشتر به رتبه‌بندی شود اظهار کرد: بر اساس اصلاحیه قانون صدور چک که سال گذشته ابلاغ‌شده، ارائه دسته‌چک به مشتریان حقوقی بانک‌ها مستلزم رتبه‌بندی بوده و چنانچه این قانون اجرایی شود، تمام متقاضیان حقوقی دسته‌چک می‌بایست رتبه‌بندی شوند.
محسنی تصریح کرد: فعلاً این قانون اجرانشده، ولی نوع رتبه‌بندی متقاضیان دسته‌چک با رتبه‌بندی شرکت‌ها که به‌منظور انتشار اوراق بهدار صورت می‌گیرد، متفاوت خواهد بود؛ مقررات دیگر که مصوبۀ ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی است، رتبه‌بندی اعتباری اشخاص حقوقی متقاضی تسهیلات بانکی، افتتاح اعتبار اسنادی و صدور ضمانت‌نامۀ بانکی را الزامی نموده است. مقدمات پیاده‌سازی این مقررات نیز در حال انجام است.
وی در ادامه در رابطه با اقداماتی که شرکت‌ها قبل از انتشار اوراق به‌منظور رتبه‌بندی انجام می‌دهند گفت: تا قبل از تأسیس شرکت‌های رتبه‌بندی، سازمان بورس در مصوبه‌ای اعلام کرده بود به‌محض راه‌اندازی نخستین شرکت رتبه‌بندی، انتشار اوراق مستلزم رتبه‌بندی خواهد بود؛ ولی به نظر می‌رسد این موضوع فقط برای ترغیب به تأسیس شرکت‌های رتبه‌بندی صورت گرفته بود و با راه‌اندازی شرکت‌های رتبه‌بندی، مصوبه ملغی شد.
وی افزود: بهتر بود سازمان بورس الزام به معرفی ضامن برای انتشار اوراق را برداشته و اجازه می‌داد شرکت‌ها، رتبه‌بندی شده و اوراق با ریسک‌های متفاوت منتشر شود ضمن اینکه تعیین نرخ دستوری برای اوراق سبب شده انتشار اوراق ماهیت خود را ازدست‌داده و عملاً اوراق در بازار نقد شوندگی ندارد.
محسنی تأکید کرد: اگرچه استقبال صندوق‌ها از رتبه‌بندی نسبت به شرکت‌ها بهتر بوده، ولی کافی نیست و ضمناً عدم افشای عمومی گزارش رتبه‌بندی، درواقع رتبه‌بندی را بی‌اثر می‌کند.
این کارشناس حوزه رتبه‌بندی در مورد استقبال استارت‌آپ‌ها از رتبه‌بندی گفت: سرمایه‌گذاران در VC ها حق‌دارند قبل از سرمایه‌گذاری روی یک استارت‌آپ در مورد ریسک آن اطلاعات داشته باشند؛ ولی فعلاً در این حوزه هم تمایلی به رتبه‌بندی مشاهده نمی‌شود. در نظر گرفتن برخی مشوق‌ها و یا ضرورت رتبه‌بندی استارت‌آپ‌هایی که قصد عرضه در فرابورس داشته باشند، می‌تواند انگیزه بیشتری برای رتبه‌بندی در صاحبان صنایع و شرکت‌ها ایجاد کند.
