حرفه‌‌ای‌ها چطور در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند؟

به گزارش بورس‌نیوز، در یک سال اخیر بورس پذیرای تعداد زیادی از سهامداران تازه‌وارد بوده و رونق این بازار هم تا حد زیادی تحت تأثیر جریان تازه‌ای است که با ورود مردم به بورس وارد بازار سرمایه شده است؛ اما در این مدت بارها کارشناسان بازار سرمایه به افراد تازه‌وارد توصیه کرده‌اند از سرمایه‌گذاری مستقیم در این بازار بپرهیزند و تا حد امکان از ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم نظیر صندوق‌ها و سبدهای سرمایه‌گذاری استفاده کنند.
منفی‌های چند هفته گذشته، اهمیت سرمایه‌گذاری حرفه‌ای و بهره‌مندی از ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در این بازار را بیش‌ازپیش نمایان کرده است. به همین بهانه خبرنگار بورس‌نیوز گفت‌وگوی مفصلی با محمد باقر خادمی مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری فارابی انجام داده و به بررسی سرمایه‌گذاری حرفه‌ای در بازار سرمایه پرداخته است.

** کارشناسان همواره توصیه می‌کنند اشخاصی که تازه وارد بورس می‌شوند، از ابزارهای مدیریت دارایی و سرمایه‌گذاری حرفه‌ای بهره‌مند شوند. دلیل این اصرار چیست و اساساً سرمایه‌گذاری حرفه‌ای چه معنایی دارد؟
خادمی: در سنوات قبل بازار سرمایه ما بازار‌‌ کوچکی بود که فعالان بسیار کمی داشت و این تعداد محدود سرمایه‌گذاران هم معمولاً حداقل‌هایی از دانش مالی و سرمایه‌گذاری حرفه‌ای برای فعالیت در این بازار را داشتند؛ اما در دو سال اخیر خصوصاً از ابتدای سال جاری، تعداد قابل‌توجهی از مردم وارد این بازار شدند، در حالی‌که اطلاعات و دانش کافی برای فعالیت در بورس ندارند. این اتفاق می‌تواند به‌نوعی چالش برای بازار سرمایه و حتی خود سرمایه‌گذاران تلقی شود؛ با این وجود بورس ابزارهای متنوعی برای سرمایه‌گذاری دارد که می‌تواند ریسک‌های سرمایه‌گذاری و چالش‌های موجود را تا حد زیادی برطرف کند.
اگر آموزش و اطلاع‌رسانی کافی در این حوزه انجام شود،‌ قطعا رفتارهای هیجانی کمتری را شاهد خواهیم بود. بسیاری از افراد بورس را مساوی خرید سهام تلقی می‌کنند و تصورشان این است که برای سرمایه‌گذاری در این بازار حتما باید به طور مستقیم سهامی انتخاب کرده و آن را خریداری کنند؛ در حالی‌که دانش و تجربه لازم برای معاملات سهام را ندارد و در عین حال چیزی هم درباره ابزارهای مدیریت دارایی نظیر صندوق‌ها و سبدهای سرمایه‌گذاری نمی‌دانند.

** رفتارهای هیجانی و غیرحرفه‌ای چه تبعاتی برای بازار سرمایه دارد؟
خادمی: قطعا رفتارهای غیرحرفه‌ای و هیجانی نتیجه مثبتی برای بازار سرمایه ندارد. شاید در کوتاه‌مدت برخی سرمایه‌گذاران بازدهی خوبی هم تجربه کنند، ولی در بلندمدت سبب خدشه‌دار شدن اعتماد فعالان این بازار می‌شود.
معتقدم بسیاری از چالش‌‌های فعلی بازار سرمایه را می‌توان از طریق فرهنگ‌سازی و آموزش برطرف کرد. تقویت فرهنگ سرمایه‌گذاری در بورس، در درجه اول نیازمند سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مردم در این بازار از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سبدگردان است. اگر هم مردم قصد سرمایه‌گذاری مستقیم در بازار سرمایه را دارند، باید در ابتدا آموزش‌های لازم را ببینند. اصلاً منطقی نیست که تازه‌واردها بدون هیچ دانش حرفه‌ای، به‌صورت مستقیم اقدام به خرید و فروش سهام کنند. 

** راه‌حل چیست؟
خادمی: منطقی‌ترین و کم ریسک‌ترین راه برای سرمایه‌گذاران این است که از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سبدگردان اقدام به فعالیت در این بازار کنند و هیچ تفاوتی ندارد که میزان سرمایه این اشخاص چقدر باشد.
از بین اشخاصی که وارد بازار سرمایه شده‌اند، فقط تعداد کمی این امکان را دارند که شخصاً و به‌صورت مستقیم اقدام به سرمایه‌گذاری در این بازار کنند، چراکه معمولاً سرمایه‌گذاران حقیقی مشاغل دیگری داشته و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه حرفه اصلی آن‌ها نیست؛ بنابراین بهتر است از همان ابتدای کار، سرمایه‌های خود را از طریق یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد بازار کنند یا مدیریت سرمایه‌های خود را به شرکت‌های سبدگردان بسپارند.
اما اگر برخی نیز تمایل به سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس دارند؛ بهتر است بخشی از سرمایه‌های خود را به‌صورت مستقیم و پس از دریافت آموزش‌های لازم وارد بورس کرده و الباقی سرمایه‌ خود را از طریق صندوق‌های سهامی یا مختلط و با نگاه بلندمدت وارد بازار سرمایه‌ کنند.

** بازدهی سرمایه‌گذاری از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به‌اندازه‌ای هست که برای سرمایه‌گذاران جذاب باشد؟
خادمی: تجربه نشان داده بازدهی بازار سرمایه همواره از بازدهی بازارهای موازی بالاتر بوده است. طی ۱۰ سال اخیر بازدهی بازار ارز تقریباً دو هزار درصد بوده، اما صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه، بازدهی بسیار بالاتری نسبت به بازار ارز داشته‌اند.
برای مثال بازدهی صندوق اکسیر یکم کارگزاری فارابی ظرف ۱۰ سال اخیر حدود ۱۵هزار درصد بوده است، درحالی‌که هیچ‌یک از بازارهای موازی در این ۱۰ سال چنین بازدهی برای سرمایه‌گذاران نداشته‌اند.
بد نیست بدانید در سه هفته اخیر به دلیل اصلاح ۳۰ تا ۵۰ درصدی قیمت اکثر سهم‌های بازار، سهامدارانی که در چند وقت اخیر سهام خریده بودند، متحمل زیانی بعضا تا ۵۰ درصدی شده‌اند؛ اما در همین مدت ارزش واحدهای صندوق اکسیر یکم افت حدود ۱۰ درصدی را نشان می‌دهد.
بنابراین بازدهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بلندمدت و کوتاه‌مدت از بازدهی مثبت پرتفوی سهامدارانی که به روش مستقیم سرمایه‌گذاری کردند، بالاتر بوده و در منفی‌های بازار هم افت کمتری خواهد داشت.

** کمی در مورد انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری توضیح دهید.
خادمی: در بازار سرمایه ‌براساس طبقه‌بندی ریسک‌پذیری و ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران، دو نوع سرمایه‌گذاری عملاً امکان‌پذیر است که متناسب با آن سه نوع صندوق سرمایه‌گذاری عمده تعریف ‌شده است.
گروه اول صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت است. این صندوق‌ها از حداقل ریسک برخوردار هستند؛ چرا که بخش کمی از منابع این صندوق‌ها‌ (بین ۵ الی ۱۵ درصد) در سهام شرکت‌های بورسی سرمایه‌گذاری و مابقی منابع، در سپرده‌های بانکی و اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود که ریسک خاصی ندارند. بازدهی متوسط صندوق‌های درآمد ثابت، بالاتر از سپرده‌های بانکی بوده و ضمناً این صندوق‌ها به لحاظ ریسک هم تفاوت چندانی با ریسک سپرده‌گذاری در بانک ندارند؛ بنابراین توصیه می‌شود افرادی که پول خود را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کرده‌اند، از طریق صندوق‌ درآمد ثابت اقدام به سرمایه‌گذاری کنند که هم بازدهی بالاتری نسبت به سپرده‌های بانکی دارد و هم به لحاظ ریسک، گزینه بسیار کم ریسکی است.
صندوق‌های درآمد ثابت عمدتاً سود ماهیانه پرداخت می‌کنند و ضمناً سرمایه‌گذاری از طریق این صندوق‌ها نسبت به سپرده‌گذاری در بانک این مزیت را دارد که صندوق‌های با درآمد ثابت نرخ شکست نداشته و به‌صورت روزشمار سود مشتریان خود را پرداخت می‌کنند. با این شرایط، حتی اگر مدت‌زمان سرمایه‌گذاری افراد در صندوق‌های با درآمد ثابت، یک هفته هم باشد؛ سرمایه‌گذاران متناسب با همین زمان، سود سرمایه‌گذاری خود را دریافت می‌کنند.
در سرمایه‌گذاری‌های بدون ریسک اختلاف بازدهی اهمیت بسیار دارد؛ بنابراین در شرایطی که نرخ بازدهی بانک‌ها حدود ۱۸ درصد سالانه بوده و بازدهی صندوق‌های با درآمد ثابت (با همان میزان ریسک) سالانه حدود ۴۰ الی ۵۰ درصد است؛ منطقی‌تر آن است که سرمایه‌گذاران منابع پولی خود را به‌جای سپرده‌گذاری در بانک، از طریق صندوق‌های درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کنند. دلیل اینکه بیشتر مردم ترجیح می‌دهند پول خود را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کنند این است که هنوز فرهنگ سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت در کشور ما چندان‌که باید، رواج نیافته؛ اما خوشبختانه روند استقبال مردم از صندوق‌های درآمد ثابت روند مثبتی بوده و در یکی دو سال اخیر استقبال مناسبی از این صندوق‌ها به‌عمل‌آمده است.
اکثر صندوق‌های با درآمد ثابت ضامن نقد شوندگی داشته و ریسکی متوجه سهام سرمایه‌گذاران نیست. این صندوق‌ها گزینه مناسبی هم برای افرادی است که از محل سپرده‌گذاری در بانک‌ها درآمد دوم دارند و به‌نوعی بخشی از مخارج خانوار از محل سود سپرده‌گذاری نزد بانک‌ها تأمین می‌شود.
نوع دوم صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های مختلط هستند که نسبت به صندوق‌های با درآمد ثابت ریسک بیشتر و نسبت به صندوق‌های سهامی ریسک کمتری دارند.
این صندوق‌ها حدود ۴۰ الی ۶۰ درصد از منابع خود را می‌توانند به خرید سهام تخصیص دهند و ۴۰ الی ۶۰ درصد از منابع هم می‌تواند در اوراق با درآمد ثابت و سپرده‌های بانکی صرف شود.
بازدهی این صندوق هم کمتر از صندوق‌های سهامی و بیشتر از صندوق‌های با درآمد ثابت است. میانگین بازدهی صندوق‌های مختلط در یکی دو سال اخیر حدود ۱۵۰ الی ۲۰۰ درصد بوده است. ازاین‌رو می‌توان انتظار داشت حتی اگر از سرعت رشد بازار سرمایه کاسته شود،‌‌ صندوق‌های مختلط بازدهی تقریباً ۱۰۰ درصدی سالانه داشته باشند.
نوع سوم صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌ سرمایه‌گذاری سهامی است که ریسک بالاتری نسبت به دو نوع دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارد؛ اما براساس قواعد اقتصادی معمولاً در سرمایه‌گذاری‌های با ریسک بالاتر، انتظار بازدهی بیشتری هم وجود دارد. این صندوق‌ها که توسط تیمی از تحلیلگران حرفه‌ای و مجرب اداره می‌شود، بخش عمده منابع خود را در سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند.
علاوه بر امکان سرمایه‌گذاری از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاری از طریق شرکت‌های سبدگردان هم برای علاقه‌مندان به فعالیت در این بازار امکان‌پذیر است.
سبدگردان‌های اختصاصی قبل از ورود منابع سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه، پرسشنامه در اختیار افراد قرار می‌دهند و براساس تحلیل این پرسشنامه، سطح ریسک‌پذیری افراد سنجیده می‌شود.‌ پرتفوی هر سرمایه‌گذار هم براساس میزان ریسک‌پذیری یا ریسک‌گریزی متقاضی چیده می‌شود. چیدمان پرتفوی هم معمولاً شامل سهام یا اوراق با درآمد ثابت یا ترکیبی از این موارد است.

 ** درصورتی‌که بازار سرمایه وارد فاز نزولی یا رکودی شود و بازدهی چندانی برای سرمایه‌گذاران به همراه نداشته باشد، بازدهی صندوق‌های سهامی افت خواهد کرد. آیا در این شرایط جذابیتی برای سرمایه‌گذاری از طریق این صندوق‌ها وجود دارد؟
خادمی: هیچ تضمینی وجود ندارد که بازدهی صندوق‌های سهامی، بالاتر از بازدهی سپرده‌گذاری در بانک‌ها باشد. بازدهی این صندوق‌ها بستگی به شرایط بازار سرمایه دارد؛ ولی تجربه ثابت کرده که معمولاً این صندوق‌ها بازدهی بالاتری نسبت به بازدهی سپرده‌گذاری در بانک دارند.
به‌هرحال اگر نگاه ما به بازار سرمایه این باشد که در ۶ ماه آینده، قیمت برخی سهم‌ها رشد کرده و برخی دیگر هم افت قیمت خواهند داشت؛ بازدهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری که توسط تیم حرفه‌ای از کارشناسان بازار سرمایه مدیریت می‌شود، بالاتر از بازدهی پرتفوی افراد حقیقی خواهد بود. ضمن اینکه اگر احساس شود بازار وارد فاز نزولی یا رکود خواهد شد، معمولاً بخش عمده پرتفوی این صندوق‌ها تبدیل به وجه نقد خواهد شد که این صندوق‌ها بازدهی منفی نداشته باشند و در ادامه مدیران این صندوق‌ها اقدام به خرید سهام در قیمت‌های پایین‌تر با ۶۰ الی ۷۰ درصد منابع خود خواهند کرد تا ریسک سرمایه‌گذاری‌ها به‌نوعی مدیریت شود‌.

** آیا صندوق‌های سرمایه‌گذاری فقط برای سرمایه‌گذاری افراد حقیقی طراحی‌ شده یا حقوقی‌ها و شرکت‌ها هم امکان سرمایه‌گذاری از طریق صندوق‌ها و شرکت‌های سبدگردان را دارند؟
خادمی: هیچ محدودیتی برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سبدگردان وجود ندارد و کلیه اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی امکان سرمایه‌گذاری در هر یک از صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا شرکت‌های سبدگردان را دارند. کما اینکه در حال حاضر هم بخشی از مشتریان صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سبدگردان، شرکت‌های بورسی یا غیر بورسی هستند که منابع خود را از این طریق در بازار سرمایه سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

** آیا ریسک تمام صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی مشابه هم است و اینکه چطور سرمایه‌گذاران می‌توانند نسبت به درجه اعتبار و ریسک صندوق‌های سرمایه‌گذاری اطمینان بیشتری حاصل کنند و صندوق معتبرتری را انتخاب کنند؟
خادمی: تمام صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه، مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار را اخذ کرده‌اند و سازمان بورس روی عملکرد آن‌ها نظارت دارد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم موظف هستند ظرف ۱۰ روز بعد از پایان هر ماه، پرتفوی خود را در سامانه کدال منتشر کند تا در دسترس عموم قرار گیرد و علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، امکان بررسی اجمالی پرتفوی هریک از این صندوق‌ها و تحلیل درجه ریسک آن‌ها را دارند.

** کمی هم در مورد صندوق‌های سرمایه‌گذاری شرکت کارگزاری فارابی توضیح دهید.
خادمی: در کارگزاری فارابی تلاش می‌شود با کمترین ریسک، بیشترین بازدهی کسب شود. به حداقل رساندن ریسک سرمایه‌گذاری‌ها، اولویت اصلی فارابی بوده و در آینده هم این مهم پیگیری خواهد شد؛ مخصوصاً از حالا به بعد که ریسک بازار هم نسبت به قبل افزایش‌یافته است.
کارگزاری فارابی ، دو صندوق سرمایه‌گذاری مشترک دارد. صندوق یکم اکسیر فارابی که از نوع صندوق‌های سهامی است و صندوق دوم اکسیر فارابی که صندوق با درآمد ثابت است. بازدهی ماهانه، ۳ ماهه و سالانه هر یک از این صندوق‌ها مشخص است. صندوق دوم اکسیر فارابی، از ابتدای سال جاری تاکنون به‌طور میانگین حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد سالانه سود پرداخت کرده است. صندوق یکم اکسیر فارابی هم در دو سال گذشته بازدهی تقریباً دو هزار درصدی برای سرمایه‌گذاران به همراه داشته که جزو بازدهی‌های مطلوب بازار سرمایه محسوب می‌شود.
یکی از مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نقدشوندگی بالای آن‌هاست. افرادی که اقدام به سرمایه‌گذاری از طریق این صندوق‌ها کرده‌اند؛ دو روز بعد از درخواست ابطال، پول به‌حسابشان واریز می‌شود. ‌البته در صندوق دوم اکسیر فارابی این مدت‌زمان به یک روز تقلیل یافته است و روز بعد از درخواست ابطال، پول به‌حساب سرمایه‌گذاران واریز می‌شود.