نقدشوندگی یا ظن دستکاری، شمشیر دولبه حذف "دامنه‌نوسان"

به گزارش بورس نیوز، منفی‌های چند ماه اخیر انتقادات سهامداران را در پی داشته و فارغ از شرایطی که دولت به این بازار تحمیل کرد، برخی معتقدند سیاست گذاران و متولیان بازار سرمایه هم در استفاده از ابزار‌های موجود برای کنترل این بازار، چندان موفق عمل نکرده اند.

میثم هاشم خانی تحلیلگر اقتصادی در گفت‌وگو با بورس نیوز در خصوص وضعیت بازارسرمایه بیان کرد: در هیچ یک از اقتصاد‌های توسعه یافته، ماموریت متولیان بازار‌های سرمایه رشد شاخص بورس یا ممانعت از ریزش شاخص بورس نبوده است. نهاد رگولاتور بورس ها، پاسخگوی حفظ نقدشوندگی سهم ها، شفافیت اطلاعات مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس‌ها، شناسایی شرکت‌های قوی و عرضه اولیه آن‌ها در بورس ها، و فراهم کردن شرایطی برای افراد کمتر حرفه‌ای در بورس‌ها با استفاده از ابزار‌های تعریف شده، و همچنین رقابت در ارائه خدمات با اقداماتی مثل کاهش کارمزد معاملات هستند (کارمزد معاملات در بورس‌های توسعه یافته معمولا بسیار کمتر از کارمزد معاملات در بورس ما است) و سازمان‌ها یا شرکت‌های بورس مداخله و مسوولیتی در رشد یا افت قیمت سهم‌ها ندارند.

نقدشوندگی زیر سایه دامنه‌نوسان

وی افزود: در برخی از شاخصه‌ها همچون نقدشوندگی، بازار سرمایه ما فاصله زیادی با بورس‌های جهانی دارد. در بازار سرمایه ما علاوه بر آنکه به سبب محدودیت دامنه نوسان، گاهی سهم‌ها در صف فروش قفل هستند و امکان فروش وجود ندارد، تسویه کارگزاری‌ها و بازگشت پول به حساب مشتریان هم با وقفه صورت می‌گیرد.

وضع محدودیت دامنه نوسان، از ریزش شدید یا رشد شارپ سهم‌ها جلوگیری نکرده و فقط نقدشوندگی سهم‌ها را زیر سوال برده است.

هاشم‌خانی اضافه کرد: حال آنکه در بورس‌های توسعه یافته اروپایی و... فاصله تصمیم برای فروش سهم تا واریز وجه فروش به حساب مشتری ۱ الی ۲ ساعت خواهد بود (البته به سبب تحریم ها، این فرآیند برای اشخاصی که از ایران اقدام به خرید و فروش سهام در بورس‌های جهانی کنند، ممکن است حداکثر ۲۴ ساعت زمان ببرد).

این کارشناس بازارسرمایه گفت: نقدشوندگی سهام در بورس ما، چندان بالا نیست و وقتی صعود و نزول این بازار همراه با صف باشد، یعنی اشخاصی که در سرخطی‌ها قرار می‌گیرند، منافع بیشتری کسب می‌کنند! وجود صف در بورس، یکی از شاخصه‌های عدم شفافیت و فساد در بورس ما است. در بورس‌های جهانی، هرگز صف خرید و فروش، مشابه بازار ما، وجود ندارد و فقط گاهی در معاملات محدودیت‌های قیمتی کوتاه مدتی اعمال می‌گردد. مثلا در بعضی بورس‌های اروپایی و آمریکایی اگر در یک روز شاخص کل بورس ۷ درصد نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، معاملات برای یک ساعت متوقف خواهد شد و اگر نوسان شاخص در یک روز بیش از ۷ درصد باشد، ممکن است معاملات آن روز کلا متوقف شود. این توقف معاملات، از هیجان معاملات خواهد کاست؛ ولی نه صفی ایجاد می‌کند و نه شخصی به سبب سرخطی و... از رانت برخوردار می‌شود.

هاشم خانی با اشاره به تعداد زیاد سهم‌هایی که هر روز در بازار سرمایه ما، در صف خرید و فروش قفل هستند؛ گفت: نقدشوندگی یعنی اگر سهامداری تصمیم به فروش سهمی گرفت، امکان فروش آن را داشته باشد و محدودیت دامنه نوسان، همان سدّی است که سرعت نقدشوندگی سهام را در بازار ما کُند کرده است. مقررات بازار سرمایه ما نیازمند اصلاح است و مهم‌ترین قانونی که باید اصلاح گردد، محدودیت دامنه نوسان است. معتقدم آنچه مانع اصلاح مقررات دست و پا گیر در بازار سرمایه کشور ما شده، منافع برخی گروه‌های ذینفعی است که اتفاقا از صف‌های خرید و فروش، بهره می‌برند.

وی تصریح کرد: واقعیت این است که بعضی سهامداران بزرگ بازار، اعم از حقیقی یا حقوقی، از ایجاد صف بعنوان ابزاری برای تهییج سهامداران خرد بهره می‌گیرند تا خود از این نوسانات هیجانی و صف‌های مکرر، منتفع شوند. منطقا بازار سرمایه باید به برخی اتفاقات و رویداد‌ها و اظهار نظر‌ها واکنش نشان دهد؛ اما تجربه نشان داده محدودیت دامنه نوسان موجب شده بسیاری مواقع، شدت واکنش بازار به رویدادها، بیش از حد باشد. مثلا اظهار نظر رئیس جمهور در مورد دلار ۱۵ هزار تومانی، می‌تواند افت تقریبا ۱۵ درصدی در بازار به همراه داشته باشد؛ ولی در بورس ما سهامداران با دیدن صف‌های فروش سنگین، برای فروش تحریک شده و یک اظهار نظر می‌تواند افت بیشتری به همراه داشته باشد.

هاشم‌خانی گفت: در تمام بازار‌ها حتی بازار‌های کالایی، صف خرید و فروش، رفتار فعالان آن بازار را تحت تاثیر قرار خواهد داد و برای حرکت منطقی‌تر بازار بدون صف‌های مکرر و هیجانی، محدودیت دامنه نوسان باید حذف شود.

دامنه‌نوسان و دستکاری ‌ظن قیمت‌ها

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که "آیا حذف دامنه نوسان در بازاری که بخش زیادی از سهامداران آن، دانش تحلیلی کافی نداشته و توده وار حرکت می‌کنند، فرصتی برای دستکاری بیشتر قیمت سهم‌ها توسط برخی بازیگران و افزایش ریسک این بازار نخواهد بود" عنوان کرد: بدیهی است که بازار سرمایه باید بازاری شفاف و بدون فرصت فساد باشد. صف خرید و فروش، فرصتی برای بازیگران بزرگ سهم هاست تا با تهییج سهامداران خرد، قیمت سهم را بصورت هیجانی دستکاری کنند.

وی گفت: در بورس‌های بزرگ دنیا، هر سهامداری امکان ثبت سفارش با قیمت مورد نظر را دارد اما؛ حذف دامنه نوسان لزوما به معنای فراز و فرود‌های عجیب و غیر منطقی در بازار نیست. کما اینکه در حال حاضر بازار املاک یا خودرو و... هم محدودیت دامنه نوسانی ندارند؛ ولی خریدار و فروشنده با توجه به شرایط بازار قیمت را تعیین می‌کنند و هر از گاهی هم به سبب اتفاقات خاصی که روند عرضه و تقاضا را تحت تاثیر قرار دهد، قیمت‌ها بیش از حد معمول افت یا رشد می‌کنند.

هاشم‌خانی تصریح کرد: این گونه دستکاری ها، در هر بازاری وجود دارد و اعمال محدودیت دامنه نوسان، مانع دستکاری‌هایی که بزرگان هر بازار در روند آن بازار دارند، نخواهد شد؛ سهام نیز با وجود محدودیت دامنه نوسان، چه بسا بعد از یک اتفاق خاص، مدت طولانی در صف فروش قفل شود و ریزش حتی بالای ۵۰ درصدی داشته باشد؛ بنابراین وضع محدودیت دامنه نوسان، از ریزش شدید یا رشد شارپ سهم‌ها جلوگیری نکرده و فقط نقدشوندگی سهم‌ها را زیر سوال برده است.

این فعال بازارسرمایه اظهارکرد: مخالفت با حذف دامنه نوسان به دلیل نگرانی از ضرر و زیان سهامداران کم تجربه، منطقی نیست. در بورس‌های جهانی، سهامداران کم تجربه و کم اطلاع را به سمت سرمایه گذاری‌های بلندمدت یا غیر مستقیم سوق می‌دهند. نوسان گیری سهامداران خرد، هم به خودشان و هم به کلیت بازار آسیب خواهد رساند.

هاشم‌خانی در پایان خاطرنشان کرد: در شرایطی که مردم به سمت سرمایه گذاری مستقیم و کوتاه مدت در بورس بدون هیچ گونه دانش تحلیلی هدایت شده اند، نمی‌توان انتظار ثبات در بازار سرمایه را داشت. ابزار‌های مناسبی برای سرمایه گذاری اشخاص کم اطلاع تر، ارائه شده و بهتر است به جای وضع مقررات محدود کننده‌ای که از نقدشوندگی این بازار کاسته، سهامداران خرد را به سمت سرمایه گذاری از طریق این ابزار‌ها سوق داد تا بازار سرمایه، بازاری شفاف و با نقدشوندگی بالا باشد.

بیشتر بخوانید:

روغن‌جلاء برای رفع زنگ‌زدگی صف‌های فروش