فرصتی برای جوان‌سازی صنعت پیر
به گزارش بورس‌نیوز، با شهری شدن جوامع و نیاز به انتقال آب در مسافت‌های طولانی و همچنین هدایت فاضلاب به مسیر‌های دورتر از شهر استفاده از انواع لوله بیشتر شده است.
استفاده از لوله‌هایی با سایز‌های مختلف با توجه به حجم آب، هزینه، حمل‌ونقل و موارد دیگر است که باید با دقت در انتخاب همراه گردد. لوله‌هایی که بتوانند در شهر‌های بزرگ هدایت آب و فاضلاب را در حجم بالا انجام دهند و از طرفی در منازل و ساختمان‌ها با حجم کم انتقال سریع‌تری داشته باشند.
لوله‌های آزبست
لوله‌های آزبست از سیمان، ماسه و الیافی معدنی به نام آزبست (پنبه نسوز) ساخته می‌شوند. این نوع لوله به علت قیمت تمام‌شده پائین در سال‌های گذشته بیشترین مورد مصرف را در شبکه‌های آب‌رسانی داشته است. لوله‌های آزبست در برابر فشار داخلی و خارجی و همچنین ضربه آسیب‌پذیر بوده و دارای خاصیت رسوب پذیری نسبتاً بالائی می‌باشند ولی در برابر عوامل شیمیائی و خوردگی بسیار مقاوم‌اند. هم‌چین به علت وجود سیمان در این نوع از لوله در مجاورت آب بر مقاومت و استحکام آن افزوده‌شده و به همان نسبت در برابر آفتاب و خشکی هوا از مقاومت و استحکام آن کم می‌شود. تفاوت لوله سیمان آزبست با بتن معمولی ازاین‌جهت است که از دوغاب مخلوط متشکل از چهارپنجم سیمان پورتلند و یک‌پنجم الیاف آزبست کریزوتیل درجه متوسط تشکیل‌شده است. الیاف آزبست به‌عنوان ماده تقویت‌کننده عمل می‌کند و نیاز به تقویت با فولاد را از بین می‌برد. لوله سیمان آزبست به دلیل مزایای فیزیکی فراوان (سبکی، بدون خوردگی و زنگ‌زدگی، سهولت ساخت، هزینه کم و...) از محبوبیت برخوردار است. بااین‌حال، قرار گرفتن در معرض آزبست توسط کارگران کارخانه تولیدی و مصرف‌کنندگان نهایی که آب خود را از طریق این لوله‌ها تأمین می‌کنند، برای محیط‌زیست و برای سلامتی انسان بسیار خطرناک است.
لوله‌های HDPE (پلی‌اتیلن سنگین)
لوله‌های پلی‌اتیلن با چگالی بالا در دو نوع خرطومی و یکپارچه تولید می‌شوند. لوله‌های خرطومی به‌طورمعمول برای تخلیه فاضلاب بهداشتی استفاده می‌شود. لوله‌های HDPE بر اساس درجه‌بندی SDR (نسبت قطر داخلی لوله به ضخامت دیواره لوله) طبقه‌بندی می‌شوند. این نوع لوله‌ها علاوه بر مقاومت در برابر الکتریسیته ساکن، در برابر بار‌های ضربه‌ای نیز مقاوم هستند.
پلی‌اتیلن با استفاده از رزین اتیلن و با روش الکتروژن ساخته می‌شوند. به دلیل فرآیند هم‌جوشی (در اتصال لوله‌ها به هم)، اتلاف آب در این لوله‌ها صفر است، که این فرآیند، پیوندی نشکن ایجاد می‌کند. HDPE در برابر خوردگی مقاوم و بسیار محکم است که باعث کاهش هزینه‌های تعمیر می‌شود. به دلیل انعطاف‌پذیری و شکل‌پذیری لوله‌های پلی‌اتیلن برای استفاده در مناطق زلزله‌خیز بسیار مناسب است. حدود ٩٠ درصد لوله‌های استفاده‌شده در اروپا، از نوع پلی‌اتیلن است.
لوله‌های PVC
به‌جای رزین در HDPE، اولین مرحله در تولید PVC، ترکیب اتیلن و کلر برای تولید محصولی به نام اتیلن دی کلراید (اولین ماده شیمیایی پودر PVC) است.
در جنگ جهانی دوم از این ماده برای عایق‌بندی کشتی‌های نظامی استفاده می‌شده است. در دهه‌های بعد، استفاده از PVC سر به فلک کشید و هم‌اکنون از آن برای فاضلاب بهداشتی و خطوط توزیع آب آشامیدنی استفاده می‌شود. PVC یک ترموپلاستیک است، به این معنی که می‌توان آن را نرم و سپس اصلاح کرد. این لوله در برابر خوردگی بسیار مقاوم است و اغلب برای پوشاندن موادی که تحت تأثیر شرایط اسیدی قرار می‌گیرند استفاده می‌شود. طی تحقیقاتی، محققان دریافتند که PVC در برابر بنزین (شایع‌ترین آلاینده هیدروکربن) نفوذناپذیر است. یک نظرسنجی در سال ٢٠١٢ توسط دانشگاه ایالتی یوتا نشان داد که PVC در مقابل چدن، چدن نشکن، بتن، فولاد و سیمان آزبست با ٢.۶ خرابی در هر ١٠٠ مایل در کمترین میزان خرابی را دارد. هزینه مناسب، دلیلی برای استفاده از PVC است.
لوله‌های چدنی
لوله‌های چدنی (که نوعی آلیاژ فلزی است) ازجمله پرکاربردترین لوله‌ها در صنعت فاضلاب هستند. این لوله‌ها علاوه بر شبکه پساب، در صنایع دیگر ازجمله تهویه، لوله‌کشی آب، گاز و حتی لوله‌کشی زباله به کار می‌روند. معروف‌ترین نوع این لوله‌ها چدن داکتیل (نشکن) است که رایج‌ترین نوع مورداستفاده برای لوله‌کشی فاضلاب به شمار می‌رود.
لوله‌های چدنی انواعی از لوله‌های آلیاژ آهن- کربن با درصد کربن بالاتر از ٢ درصد هستند که در شبکه‌های آب، پساب و گاز به‌طور گسترده مورداستفاده قرارگرفته و تاریخچه کاربرد آن‌ها برای انتقال آب به حدود ٣ قرن پیش یعنی سده هفدهم بازمی‌گردد. ساختار این نوع لوله‌ها عمدتاً از آهن گرافیتی یا آهن خاکستری (Grey Iron) که در اصل همان چدن خاکستری است تشکیل‌شده و در آغاز غالبا به‌صورت بدون پوشش مورداستفاده قرار می‌گرفتند. بعد‌ها برای بهبود ویژگی‌های هیدرولیکی و افزایش مقاومت در برابر فرسایش و خوردگی، عملیات پوشش دهی به جدار داخلی و بیرونی لوله به فرآیند تولید آن‌ها افزوده شد.
انواعی از لوله‌های چدنی در بازار عرضه‌شده که هر یک ویژگی‌های خاص خود را داشته و بر مبنای همین ویژگی‌ها کاربرد متفاوتی دارند. چدن خاکستری و چدن سفید دو مورد از پرکاربردترین انواع لوله‌های آلیاژ چدن به شمار می‌روند.
کاربرد‌های لوله‌های چدنی
لوله‌های چدنی کاربرد‌های بسیاری در شبکه‌های تأسیساتی شهری دارند که ازجمله شامل شبکه‌های فاضلاب، شبکه‌های تهویه ساختمان‌ها، و لوله‌های انتقال زباله هستند.
نکات فنی در رابطه با لوله‌های چدنی
الف) انواع اتصالات لوله‌های چدنی
طول هر قطعه از لوله‌های چدنی محدود و برابر با ۶ متر (برای لوله‌های ۵۰۰ میلی‌متری) و ٩ متر (برای لوله‌های ۶۰۰ میلی‌متری) است. برای اتصال این لوله‌ها به یکدیگر در شبکه نیاز به قطعاتی جهت اتصال است که بدین منظور ۴ نوع اتصال رایج مورداستفاده قرار می‌گیرد.
ب) استفاده از ماده روان‌ساز در اجرای لوله‌های چدنی
مانند هر کاربرد دیگری در صنعت، در اتصالات لوله‌های چدنی با اتصالات غیرفلزی نیز، به‌کارگیری مواد روان‌ساز جهت کاهش اصطکاک و آسان کردن حرکت قطعات لغزنده بکار می‌رود. مواد روان‌ساز مورداستفاده نباید به لوله‌ها آسیب برسانند. به‌طورکلی این مواد باید ویژگی‌های زیر را داشته باشند:
- نباید باعث خوردگی شوند
- موجب خشک شدن و خراب شدن واشر نشوند
- مواد معلق یا رسوبات و بو و طعم در آب ایجاد نکنند
- عاری از ترکیبات سمی و نفتی باشند
- باعث رشد میکروب‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها و سایر ریز جانداران نشوند.
- بنابراین به‌کارگیری مواد پایه نفتی از قبیل گریس و روغن‌های رایج و همچنین روغن‌های با پایه گیاهی و حیوانی در اتصال لوله‌های چدنی غیرمجاز است؛ به‌طورمعمول، کارخانه‌های سازنده اتصالات، مواد روان کننده نیز عرضه می‌کنند. بااین‌حال در صورت نیاز می‌توان از ترکیب آب و صابون با نسبت ٧٠ به ٣٠ استفاده نمود.
زلزله‌خیز بودن، خورندگی بالای خاک برخی نواحی ایران و هدر رفت آب در شبکه توزیع، همه و همه استفاده از لوله‌های چدن نشکن در صنعت آب و برق را به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل می‌کند.
امروزه در دنیا لوله‌های چدن نشکن به دلیل مقاومت در برابر خوردگی، دوام بالا و عدم نفوذ مواد آلوده به دلیل عایق مناسب، بیشترین کاربرد را در بحث توزیع و انتقال آب آشامیدنی دارند. این لوله‌ها دیرتر از سایر کشور‌های توسعه‌یافته در صنعت آب و فاضلاب ایران استفاده شد، در سال‌های گذشته کارفرمایان به دلیل گران بودن لوله‌های چدن نشکن نسبت به لوله‌های آهنی و پلی‌اتیلن، از این نوع لوله‌ها استفاده نمی‌کردند؛ اما خوشبختانه شرکت‌های آب و فاضلاب رفته‌رفته به این نتیجه رسیدند که پایداری شبکه و سلامت آب آشامیدنی، نسبت به هزینه ریالی اولویت دارد. همچنین دوام و ماندگاری بالای این لوله‌ها و عدم نیاز به تعمیر یا تعویض لوله پس از چند سال استفاده، نظر کارفرمایان درباره استفاده از لوله‌های چدن نشکن را تغییر داد. متأسفانه میزان هدر رفت آب در شبکه توزیع آب کشور رقم قابل‌توجهی است.
طبق اعلام رسانه‌های رسمی داخلی، نزدیک به ۲۴ درصد از آبی که از مبدأ آزاد می‌شود تا به دست مصرف‌کنندگان نهایی برسد، در شبکه توزیع از بین می‌رود که البته دلایل مختلف و متعددی دارد. در صورت استفاده از لوله‌های چدن نشکن در شبکه توزیع آب هدر رفت این مایع حیات به کمتر از ۱۰ درصد کاهش می‌یابد.
منبع: تحلیل بازار سرمایه
- بیشتر بخوانید:
فرصتی برای جوان‌سازی صنعت پیر
