درآمدی بر ابزار مشتقه

بورس‌نیوز:

ابزار مشتقه مبتنی بر قرارداد‌هایی تعریف می‌گردد که ارزش آن وابسته به دارایی¬ دیگری است. این ابزار بر روی دارایی پایه‌های مختلفی مانند اوراق بهادار، ارز، نرخ بهره، کالا و. است. تاخت، اختیار معامله، آتی و forward از قرارداد‌های ابزار مشتقه هستند و معاملات این قرارداد‌ها می‌تواند در دو بازار بورس و خارج از بورس انجام پذیرد. 

معاملات ابزار مشتقه در بازار‌های جهانی در سال‌های اخیر به‌صورت قابل‌توجهی افزایش‌یافته است؛ به همین سبب استفاده از ابزار مشتقه با اتخاذ راهکار‌های مناسب برای صرفه‌جویی در منابع مالی، با انتفاع کسب سود و کاهش ریسک مورد معامله قرار می‌گیرد. در بازار سرمایه داخلی در حال حاضر قرارداد‌های اختیار معامله و قرارداد‌های آتی مورد معامله قرار می‌گیرد که در این یادداشت به تعریف اختیار معامله پرداخته می‌شود. 

تعاریف اولیه اختیار معامله:

اختیار معامله چیست؟ 

اختیار معامله یک نوع از قرارداد‌های مشتقه‌ها است که این حق را به خریدار می¬دهد تا یک دارایی مشخص را در یک‌زمان مشخص (تاریخ سررسید) با یک قیمت مشخص (قیمت اعمال) از فروشنده اختیار معامله بخرد و یا بفروشد.

انواع اختیار معامله:

اختیار خرید: دارنده قرارداد اختیار خرید، حق خرید یک دارایی را در تاریخ سررسید، از فروشنده اختیار خرید با قیمت اعمال خواهد داشت.

اختیار فروش: دارنده قرارداد اختیار فروش، حق فروش یک دارایی را در تاریخ سررسید، به فروشنده اختیار فروش با قیمت اعمال خواهد داشت.

سبک اعمال اختیار معامله:

اروپایی، آمریکایی و برمودایی که در حال حاضر باتوجه‌به محدودیت سامانه‌های معاملاتی تنها اعمال به روش اروپایی انجام می‌پذیرد. 

در سود / زیان بودن اختیار معامله

نوع تسویه در سررسید:

تسویه نقدی: پرداخت مابه‌التفاوت دارایی پایه و قیمت اعمال، به دو نکته ذیل در خصوص تسویه نقدی توجه داشته باشید:

۱. در نظر داشته باشید این نوع تسویه تنها درصورتی‌که اختیار معامله در سود باشد امکان‌پذیر است.

۲. انجام تسویه نقدی منوط به پذیرفتن فروشنده است. 

تسویه فیزیکی: جابه‌جایی دارایی پایه بین خریدار و فروشنده اختیار معامله.

مزایا استفاده از ابزار مشتقه

هزینه معاملاتی استفاده از این ابزار نسبت به معامله مستقیم دارایی پایه کمتر است

پوشش ریسک در بازار 

کسب انتفاع و سود

معایب استفاده از ابزار مشتقه

این ابزار باتوجه‌به اینکه اهرم است، ریسک بسیار زیادی را به همراه دارد

انواع موقعیت‌های اختیار معامله:

خرید اختیار خرید: پرداخت مبلغ قرارداد اختیار خرید به فروشنده اختیار خرید 

فروش اختیار خرید: دریافت مبلغ قرارداد اختیار خرید از خریدار اختیار خرید و بلوکه شد وجه تضمین (نقدی / غیرنقدی)

خرید اختیار فروش: پرداخت مبلغ قرارداد اختیار فروش به فروشنده اختیار فروش

فروش اختیار فروش: دریافت مبلغ قرارداد اختیار فروش از خریدار اختیار فروش و بلوکه شد وجه تضمین (نقدی / غیرنقدی)

تذکر: با اتخاذ موقعیت فروش اختیار معامله، فروشنده در موقعیت انجام تعهد قرار گرفته و ملزم به اجرای قرارداد اختیار معامله است، می‌بایست مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین نزد کارگزار توثیق نماید.

فرنوش دواتگر زاده، کارشناس مشتقه و ابزار‌های نوین مالی