کلاس درسی برای مدیران، نوابغ و اساتید مالی شاغل در ارکان بازار

به گزارش بورس نیوز،علی رغم آنکه بسیاری از نهاد‌های مالی و نظارتی بازار سرمایه، با دستمایه قرار دادن گزارشات چهارشنبه‌های داغ، این رسانه را از الطاف بی کران خود بی نصیب نگذاشتند، با این وجود، گروه رسانه‌ای بورس نیوز همچون سال‌های اخیر، هیچ واهمه‌ای از بیان حقایق و یادآوری ضعف‌های بی شمار ساختاری و غیر ساختاری نهاد‌های تصمیم گیرنده در بازار سرمایه ندارد.

از نظر مدیران و نگارندگان این رسانه، در شرایطی که بسیاری از وب سایت‌های تخصصی بازار سرمایه و فضای مجازی، حاوی مطالبی مملو از تبریک و تشویق سرمایه گذاران به خرید سهام مدنظر و مصاحبه‌های رنگارنگ با مدیران سازمان‌ها و نهاد‌های مالی در خصوص دستاوردها، نبوغ و خلاقیت‌های علمی (!) این عزیزان می‌باشد، سیاست اصلی "بورس نیوز"، ارتقای سطح علمی، شفافیت و کمک به فضای تحلیلی بازار سرمایه می‌باشد.

از این رو، برای این رسانه و نگارندگان سلسله گزارش‌های چهارشنبه‌های داغ، تفاوتی میان مدیران سازمان بورس، شرکت بورس و فرابورس با مدیران شرکت‌های کوچکی نظیر کشت و صنعت آبشیرین، وجود ندارد و هر شخصی، در هر جایگاهی می‌بایست وظیفه خود را به درستی اجرا و در خصوص عملکردش پاسخگو باشد.

بدون تردید، رویداد نامبارک قحط الرجال و کنارنشینی صاحب نظران که سال هاست گریبان جای جای مملکت را گرفته، به نهاد‌های تصمیم گیرنده بازار سرمایه نیز رسوخی جدی داشته است. 

بنا بر ادعای بسیاری از کارشناسان و متخصصان بازار سرمایه و با احترام کامل به تمامی عزیزان شاغل در این نهادها، وضعیت کنونی و اتفاقات بازار نشان دهنده آن است که بعضی از کارکنان و مدیران این نهاد‌ها نه تنها در حد و اندازه‌های تصمیم گیری برای بازار سرمایه نیستند که حتی مناسب برای کار در صنعت مالی هم نمی‌باشند.

امیدوارم تا عزیزان درگیر در موضوعات عنوان شده در این گزارش، بدون خشم و قضاوت‌های دیکتاتور مآبانه، در صدد بهبود فرآیند‌ها و رفع کاستی‌ها برآیند و نه در صدد جبران و اقداماتی تلافی جویانه.

باور کنید کیفیت و رزومه بعضی افراد شاغل و دارای پست‌های مدیریتی در سازمان بورس، شرکت‌های بورس و فرابورس، به قدری تقلیل یافته که نه می‌توان رزومه‌ای از سوابق کاری بسیاری از آن‌ها در اینترنت یافت و نه ما شناختی از سوابق دوستان داریم که بخواهند اتهام تخریب‌های هدف دار به ما بزنند. (خودشان بهتر از ما می‌دانند که بسیاری از مدیران کنونی این نهاد‌ها از کارمندان و کارشناسان گمنام و قدیمی این نهاد‌ها می‌باشند)

طبق معمول، در گزارش این هفته چهارشنبه‌های داغ نیز، با بیان یکی دیگر از ضعف‌های نظارتی در نهاد‌های تصمیم گیرنده بازار سرمایه، به تاثیرات مخرب و نقش پر رنگ قوانین اشتباه، در بی اعتمادی و کاهش اعتبار بازار سرمایه می‌پردازیم.

احتمالا بار‌ها و بار‌ها در خصوص عوامل موثر بر حباب‌های قیمتی در نماد‌های مختلف، که منجر به سوخت شدن سرمایه بسیاری از سرمایه گذاران در بازار سرمایه کشور می‌گردد، شنیده اید.

علی رغم آنکه همچنان معتقدیم، ارتقای سطح علمی و آگاهی سرمایه گذاران یکی از بهترین موانع ایجاد حباب‌های قیمتی و سوء استفاده سودجویان می‌باشد، هرگز نمی‌توان از عملکرد ضعیف نهاد‌های نظارتی به سادگی عبور کرد.

بی تردید، دو عامل سرمایه اندک و شناور پایین سهام شرکت‌ها از اصلی‌ترین انگیزه‌های ورود گروه‌های سفته بازی و سوء استفاده حداکثری از سرمایه گذاران مبتدی می‌باشد. 

هر چقدر هم که سرمایه گذاران خرد و حقیقی در خرید چشم بسته، رفتار‌های گله‌ای (رفتاری موجود در علوم مالی - رفتاری) و ...، مقصر باشند، در کم بودن سهام شناور شرکت‌ها و فراهم بودن زمینه فساد در معاملات شرکت‌های کوچک، مقصر نیستند.

گزارش چهارشنبه‌های داغ این هفته را به بررسی مهمترین عامل رشد عجیب و خارق العاده ۴۰۰ درصدی قیمت سهام شرکت سیمان دشتستان، آنهم در کمتر از ۴ ماه و ارزش بازار عجیب شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش اختصاص می‌دهیم.

مطالبی جهت آموزش و یادآوری به کارمندان و مدیران سازمان بورس و همچنین اعضای محترم و مجرب هیات‌های پذیرش بورس و فرابورس:

در این گزارش قصد داریم تا با مروری بر گزارش‌ها و دستورالعمل‌های تهیه شده توسط کارشناسان و مدیران پیشین و فعلی سازمان بورس و شرکت بورس، برخی از نکات را به کارشناسان و مدیران این نهادها، آموزش و یادآوری کنیم.

 امیدوارم که این عزیزان از مطالب مطرح شده نهایت استفاده را برده و در کلاس‌های آموزشی بعدی ما نیز شرکت نمایند. ضمنا فایل‌های استفاده شده در این سرفصل درسی را در انتهای گزارش قرار می‌دهیم تا اگر شخصی در کلاس حضور نداشت، از بقیه کلاس عقب نیافتد.

درس اول: دستور العمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار 

تعاریف:
--------------------------------
مبحث "ب" ماده ۶ – "ج " ماده ۱۰ – مربوط به شرایط خاص پذیرش سهام در تابلوی اصلی و فرعی بازار اول بورس
----------------------------------
مبحث د - شرایط خاص پذیرش سهام در تابلوی اصلی بازار دوم: 

. ماده یازده: 
متقاضی پذیرش سهام در تابلوی اصلی بازار دوم باید دارای شرایط زیر باشد:

 . بند دو: 

حداقل یکی از شرایط زیر را دارا باشد:

الف. حداقل ۱۰ درصد از سهام ثبت‌شده آن شناور باشد.

ب. ارزش بازار سهام شناور آزاد آن حداقل ۳.۰۰۰ میلیارد ریال باشد و همچنین سهام شناور آزاد آن کمتر از ۷ درصد نباشد.
--------------------------------------------
تفسیر تعریف:

همانگونه که ملاحظه می‌گردد، یکی از شروط اصلی پذیرش و معامله سهام یک شرکت در تابلوی اصلی بازار دوم، حداقل سهام شناوری ۱۰ درصد و با شرایطی حداقل سهام شناوری ۷ درصد می‌باشد.

درس دوم: شرایط تعلیق، لغو پذیرش و انتقال به بازار فرعی و پایه

تعاریف:

--------------------------------

بر اساس ماده ۱۵ مکرر همین دستورالعمل:

 مدیرعامل بورس موظف است شرکت‌های پذیرفته شده در تابلوی اصلی بازار دوم "که هرکدام" از شرایط پذیرش در تابلوی مذکور را از دست داده اند، به تابلوی فرعی بازار دوم منتقل کند. یا به عبارتی بر اساس ماده ۳۸، بورس موظف است شرکت‌هایی که مشمول شرایط منطق با الزامات دستورالعمل نباشد را تعلیق و حتی لغو پذیرش نماید.

--------------------------------

•    فصل پنج - تعلیق و لغو پذیرش اوراق بهادار:

• بخش یک - تعلیق اوراق بهادار:
• ماده سی و هشت: 

در موارد زیر بورس موظف است مطابق ماده ۳۹ مکرر، ورقه بهادار را پس از انتقال به تابلوی فرعی بازار دوم، وارد فرآیند تعلیق کند:

۱. شرایط ناشر منطبق با الزامات این دستورالعمل نباشد.

--------------------------------

. بخش دو - لغو پذیرش اوراق بهادار: 

. ماده چهل مکرر: 

۴- هیئت پذیرش می‌تواند حداکثر مهلت ۶ ماهه‌ای را برای رفع دلایل لغو پذیرش توسط ناشر در نظر گیرد. مهلت قابل ارایه توسط هیئت پذیرش از تاریخ تعلیق نماد می‌باشد.

۵- پس از پایان مهلت ذکر شده در بند ۴ و عدم رفع دلایل لغو پذیرش، پذیرش اوراق بهادار با اعلام هیئت پذیرش لغو می‌شود.

۶- بورس، لغو پذیرش اوراق بهادار را حداکثر ظرف یک‌هفته از تاریخ اعلام، با ذکر دلایل مربوط، طی گزارشی (فرم ب-۶) به ناشر، عموم و سازمان اطلاع می‌دهد. 

 تبصره سه: 

تمام اوراق بهادار لغو پذیرش شده در فرآیند فوق، به بازار پایه فرابورس منتقل می‌شوند.

--------------------------------

تفسیر تعاریف:

به عبارتی ساده، اگر شرکت‌هایی در بازار بورس، حائز شرایط برخورداری از درصد سهام شناور "حداقل ۷ درصد برای بازار اصلی دوم بورس" و یا " حداقل ۱۵ و ۱۲ درصدی بازار‌های اصلی و فرعی اول بورس " نباشند، پس از تعلیق، ابلاغ و اعطای فرصتی ۶ ماهه به شرکت، سهام آن شرکت را لغو پذیرش و به بازار پایه منتقل کنند.

درس سوم: سهام شناور چیست و چه کسی آن را تعیین می‌کند؟

تعاریف:

احتمالا کارمندان و مدیران سازمان بورس و شرکت بورس و فرابورس نیز همانند بسیاری از خوانندگان محترم و حتی سرمایه گذاران آماتور بازار سرمایه، با مفهوم سهام شناور یک شرکت آشنایی دارند.

سهام شناور آزاد یا Free Float به سهامی گفته می‌شود که اشخاص حقوقی یا حقیقی آنرا در اختیار دارند، اما قصدی برای نگهداری و حفظ همیشگی آن و مدیریت در شرکت ندارند؛ بنابراین هر لحظه آماده عرضه و فروش سهام خود هستند.

بر عکس تعریف بالا، کلیه سهامی که نزد سهامداران مدیریتی (راهبردی) و به منظور سرمایه گذاری‌های بلند مدت و کنترل شرکت بلوکه می‌باشد و یا سهامی که به دلایل متفاوت، محدودیت موقت بر آن‌ها اعمال می‌شود و برای مدتی قابل خرید و فروش نیستند، سهام شناور محسوب نمی‌گردد. 

به عبارتی ساده (بدن در نظر گرفتن ضریب شناوری)

سهام شناور شرکت = کل سهام شرکت - (تعداد سهم سهامداران راهبردی + تعداد سهام غیرقابل معامله)

همچنین بنابر تعریف سازمان بورس:

سهامداران مدیریتی: هر سهامداری که یکی از شرایط زیر را داشته باشد سهامدار مدیریتی است:

الف) اشخاص حقیقی که به واسطۀ سهامداری خود، اقوام نسبی از طبقه اول و دوم و یا اشخاص حقوقی تحت کنترل خود، مجموعاً مساوی یا بیشتر از ۵ درصد سهام ناشر را داشته باشند.

ب) اشخاص حقوقی که به واسطه سهامداری خود، اشخاص حقوقی تحت کنترل و یا اشخاص حقوقی با کنترل کننده مشترک مجموعاً مساوی یا بیشتر از ۵ درصد سهام ناشر را داشته باشند.

سهامداران غیرمدیریتی: به آن دسته از سهامداران ناشر که جزء سهامداران مدیریتی نباشند، اطلاق می گردد.

سازمان بورس مسئول محاسبه سهام شناور:

سازمان بورس موظف است تا در گزارشاتی با فواصل سه ماهه، لیست کاملی از شرکت‌های بورس و فرابورس با میزان سهام شناوری این شرکت‌ها در سامانه کدال منتشر کند.

به عبارتی، لیست منتشره توسط سازمان بورس و معاونت نظارت بر ناشران، مبنای قضاوت و تصمیم گیری در خصوص رعایت الزامات ضوابط و دستورالعمل‌های پذیرش می‌باشد.

درس چهارم: تفسیر‌ها و تصمیم‌های اشتباهی که فاجعه به بار می‌آورد 

متاسفانه همانگونه که در ابتدای گزارش عنوان شد، عدم درک عمیق مالی (به دلایل مختلفی نظیر عدم بهره مندی از قدرت ذهنی و تحلیلی مکفی، سوابق پایین مدیریتی، عدم اشراف کامل و ناآگاهی بر تاثیر جنبه‌های مختلف تصمیمات، عدم بهره مندی از بدنه کارشناسی توانمند و یا ...) و اتخاذ تصمیمات و تفسیرات عجیب از قوانین توسط مدیران و متولیان بازار سرمایه، تاثیرات مخربی بر اعتبار بازار و از بین رفتن سرمایه‌های مردم خواهد داشت.

شوربختانه، در خصوص موضوع داغ پروژه کردن سهام و از بین رفتن سرمایه تعداد کثیری از سرمایه گذاران خرد این روز‌های بازار سرمایه، رد پای تصمیمات غیر کارشناسی و تفسیر‌های عجیب مدیران و کارشناسان سازمان بورس و شرکت‌های بورس و فرابورس به وضوح مشهود است.

به دو مورد از آن‌ها اکتفا می‌کنیم و اثرات این تصمیمات را با ذکر مثال‌هایی خواهیم دید:

۱-    تفسیر و تغییری اشتباه از دستورالعمل پذیرش:

همانگونه که اشاره شد، بنا بر مفاد ماده ۱۵ مکرر دستورالعمل پذیرش:

مدیرعامل بورس موظف است شرکت‌های پذیرفته شده در تابلوی اصلی بازار دوم "که هرکدام از شرایط پذیرش" در تابلوی مذکور را از دست داده اند، به تابلوی فرعی بازار دوم منتقل کند. یا به عبارتی بر اساس ماده ۳۸، بورس موظف است شرکت‌هایی که مشمول شرایط منطق با الزامات دستورالعمل نباشد را تعلیق و حتی لغو پذیرش نماید.

دوستان عزیز، به ۲ عبارت "مدیر عامل بورس موظف است" و "هر کدام از شرایط پذیرش" توجه کنند. یعنی بر اساس این دستورالعمل، اگر سهام شناور شرکتی از حداقل‌های ۱۵، ۱۲ و ۷ درصد کمتر باشد، مدیر عامل بورس موظف است این شرکت را تعلیق و حتی لغو پذیرش نماید.

 و، اما تفسیر متخصصان و نوابغ علوم مالی در هیئت مدیره شرکت بورس:

بر اساس مصوبه سال ۱۳۹۶ هیات مدیره شرکت بورس در قالب رویه اجرایی ماده ۳۸ و ۳۹ دستورالعمل پذیرش (تعلیق و لغو پذیرش شرکت‌هایی که فاقد الزامات پذیرش می‌باشند)، جمله "هر کدام از شرایط پذیرش در تابلوی مذکور " به بند‌های زیر تبدیل شده است:

یعنی عملا، شرط بسیار با اهمیت سهام شناور آزاد از موضوعیت تعلیق شرکت خارج می‌شود. به عبارتی شما می‌توانید تمام سهام یک شرکت سودده را از بازار جمع آوری کنید، تنها تعداد ۱۰۰۰ سهم برای ۱۰۰۰ نفر باقی گذارید و هیچ گاه مشمول تعلیق نشوید.

جالب نیست؟ ارزش سهام شرکت تان تا ابد بالا خواهد رفت و هیچ قانونی هم برای منع شما وجود ندارد. به عبارتی شما می‌توانید ارزش یک شرکت کوچک با سرمایه ۱۰۰ میلیارد تومانی را با سودی مکفی و نه چشمگیر، حتی به بیش از ۱۰۰، ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار میلیارد تومان هم برسانید. به کسی چه ربطی دارد.

ممکن است عده‌ای از شما دوستان بگوئید مگر چنین چیزی ممکن است؟

در پاسخ می‌گویم به لطف اندیشمندان علوم سرمایه گذاری در سرزمینمان ایران، همه چیز ممکن است.

مثال‌هایی از تبعات تصمیم گیری‌های اندیشمندان:

۱-    شرکتی با سهام شناور زیر ۱ درصد، با ۳۰۰ میلیارد تومان سود و ارزشی بیش از ۱۹.۰۰۰ میلیارد تومان

همانگونه که اشاره شد، وقتی مدیران و تصمیم گیران تسلطی بر مباحث و مفاهیم مالی نداشته باشند و سمت‌های مدیریتی بیشتر انتسابی باشند تا انتخابی، شاهد تبعاتی نامناسب از تصمیمات هستیم.

البته پر واضح است که اگر این دوستان تسلطی بر مباحث مالی نداشته باشند، حتی نمی‌توانند به درستی متوجه تبعات تصمیماتشان باشند.
بر اساس تفسیر دستورالعمل پذیرش توسط بزرگمردان حوزه علوم مالی در سال ۱۳۹۶، تنها ۱.۴ درصد سهام شناور هم نمی‌تواند عملکرد معاملاتی یک شرکت را زیر سوال ببرد. نه تعلیق، نه اخطار و نه لغو پذیرش.

جالب آنکه حتی یک سال و نیم بعد (۱۸ ماه)، نه تنها شاهد بهبود سهام شناور این شرکت نبودیم بلکه سهام شناور این شرکت بورسی به ۰.۷ درصد تقلیل یافته است.

باورتان می‌شود؟

به لطف تصمیمات متولیان بازار سرمایه کشور، ما شرکت‌هایی در بورس داریم که تنها ۰.۷ درصد از سهام آن قابلیت معامله را دارد. به عبارتی ارزش شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش به لطف شناور ۰.۷ درصدی، با تنها ۳۰۰ میلیارد تومان سود سالانه، به حدود ۱۹.۰۰۰ میلیارد تومان رسیده است و حتی اگر به ۲۰۰.۰۰۰ میلیارد تومان هم که برسد، نباید خیلی تعجب کنید.

۲-    ارزش شرکت کوچک سیمانی با تنها ۱ درصد شناوری و به لطف محاسبات غلط، به بیش از ۲۰.۰۰۰ میلیارد تومان رسید.

احتمالا شما هم در هفته‌های گذشته مطالبی در خصوص رشد عجیب قیمت سهام شرکت سیمان دشتستان شنیده اید.

 به نظر شما اصلی‌ترین دلیل رشد بیش از ۴۰۰ درصدی قیمت هر سهم آنهم در کمتر از ۴ ماه، رشد چشمگیر سودآوری و یا طرح توسعه‌ای خیره کننده می‌باشد؟

خیر 

دلیل این رشد عجیب، ۱.۵ درصد سهام شناور این شرکت می‌باشد که به لطف محاسبات اشتباه اساتید سازمان بورس در واحد نظارت بر ناشران، شناور این سهم در سایت ، ۱۳ درصد به ثبت رسیده است.

حتی بر اساس تعریف سهام شناور در دستورالعمل پذیرش موجود در وبسایت سازمان بورس، سهام شناور به سهامی گفته می‌شود که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن سهام باشند. 

جالب است، اساتید سازمان بورس، سهام عدالت روش مستقیم را جزو سهام آماده فروش و عرضه تشخیص و محاسبه می‌کنند. میشه به ما هم توضیح دهید که دقیقا چه کسی می‌تواند سهام عدالت خود را به فروش برساند که این سهام در زمره سهام غیر مدیریتی دسته بندی می‌شود؟

به نظر شما در مملکتی که بسیاری از مردم دارای سهام عدالت، زیر خط فقر زندگی می‌کنند، شخصی به صورت دلخواه سهام موجود در سبد سهام عدالتش را نمی‌فروشد؟ میشه به ما هم توضیح دهید که کجا میشه سهام موجود در سبد سهام عدالت را فروخت که ما هم اطلاع رسانی کنیم؟

به صورت‌های مالی شرکت سیمان دشتستان نگاه کنید:

یعنی حتی یک نفر حاضر نشده ۱ سهم از سیمان دشتستان موجود در سهام عدالت خود به فروش برساند؟ اساتید، دکتر‌های عزیز، خبرگان مالی شاغل در سازمان بورس، شرکت بورس و فرابورس، مدتهاست کسی نمی‌تواند سهام عدالتش را بفروشد، بنابراین بهتر است فرمول محاسباتی خود را عوض کنید چرا که کل سهام شناور این شرکت ۱.۱۵ درصد است و نه ۱۳ درصد.

سخن آخر:

عدم تغییر و تصمیم گیری‌های ناصحیح یا مربوط به ضعف علمی اشخاص می‌باشد و یا مربوط به میزان شجاعت افراد (که البته عدم شجاعت نیز به نوعی ناشی از عدم اعتماد به نفس کافی به دلیل ضعف‌های علمی می‌باشد)

شاید بهترین پیشنهاد برای مدیران کنونی بازار سرمایه این است که یا با شجاعت بیشتر و تغییر قوانین نادرست گذشته، شرایط نامساعد بازار را بهبود دهند و یا کار را به اشخاص دیگری بسپارند.

باور کنید قوانین سابق و تفسیر‌های اشتباه گذشتگان از قوانین، وحی منزل نیست که نتوانید آن‌ها را تغییر دهید، آن دوستان هم همانند شما، چند کارشناس بودند که با توجه به توانایی‌های علمی و موقعیت زمانی، تصمیماتی گرفته اند.

برای سهمی که در بازار بورس یک کشور پذیرش می‌گردد، ۰.۸ درصد سهام شناور نه تنها برای سرمایه گذاران مضحک به نظر می‌رسد بلکه مدیران این شرکت‌ها هم با خنده از آن یاد می کنند.

راه حل ساده است، با تغییر قوانین اشتباه، سهامداران عمده را وادار به عرضه و افزایش سهام شناور شرکت‌ها نمائید تا هر روز شاهد افزایش تعداد شرکت‌های حبابی نباشیم.

به نظر می‌رسد به جای تعلیق هر روزه نماد چنین شرکت‌هایی به ظن دستکاری قیمت، چند روزی، مدیرانی که نمی‌توانند تصمیمات اشتباه را اصلاح کنند و یا نمی‌توانند تصمیماتی علمی و متناسب با بازار بگیرند را تعلیق نمایید.

بورس‌نیوز، رسانه تخصصی بازارسرمایه در راستای شفافیت هرچه بیشتر و روشن‌شدن مسیر سرمایه‌گذاری سهامداران، آمادگی درج پاسخ افراد و نهادهای ذکر شده در مطلب را دارد.