سهامداران فریب اعتبار را نخورند/ "بانک‌ها و کارگزاری‌ها رحم نمی‌کنند"

به گزارش بورس نیوز، استدلال کارگزاران برخلاف فشار‌هایی که مشتریان اعتباری تحمل می‌کنند، بسیار ساده است. حساب‌هایتان در چنین بازار نزولی گردش ندارد، اعطای اعتبار به شما درآمدی برای کارگزاری نخواهد داشت. خرج کارمندان کارگزاری در نمی‌آید. پس شما فاقد صلاحیت برای تمدید اعتبار دریافتی هستید.

سهام خریداری شده خود را در پایین‌ترین قیمت‌های ممکن بفروشید، زیان‌های سنگینی شناسایی کنید تا ما اعتبار را در اختیار افراد دیگر (شاید جمعی از دوستان و آشنایان گرفتار) قرار دهیم.

احتمالا بسیاری یا حداقل برخی از شما مخاطبان عزیز رسانه بورس نیوز، از خرید‌های اعتباری سهام در بازار سرمایه استفاده کرده اید. بی تردید، اکثر شما می‌دانید و یا شنیده اید که استفاده از اعتبار در بازار‌های نزولی و راکد، چه خسارت‌های جبران ناپذیری را برای سرمایه گذاران در بازار سرمایه به ارمغان آورده است. 

اعطای اعتباری که در سال‌های گذشته یکی از مزایای رقابتی برای بسیاری از کارگزاران محسوب می‌شد و اخذ اعتباری که از توانایی‌های منحصر به فرد برخی مشتریان حقیقی و حقوقی به شمار می‌آمد، این روز‌ها به یکی بزرگترین چالش‌های موجود در بازار سرمایه تبدیل شده است.

افت عجیب و معنادار بازار سرمایه در ماه‌ها و سال‌های اخیر، در شرایطی منجر به عدم استقبال و تمایل سرمایه گذاران برای ورود به این بازار شده که بسیاری از سرمایه گذاران واقعی و بلندمدت به واسطه افت قیمت‌ها، رکود و پرداخت هزینه‌های گزاف بهره خرید‌های اعتباری، نقره داغ شده اند.

در هفته‌ها و ماه‌های اخیر به دفعات شاهد مصاحبه‌ها و اظهارات برخی کارشناسان در خصوص ایجاد فشار عرضه و فروش حساب‌های اعتباری فعالان بازار سرمایه از سوی کارگزاری‌ها بوده‌ایم. اعتبارات اعطایی در حساب بسیاری از فعالان بازار سرمایه به واسطه عدم گردش حساب در بازاری نزولی تمدید نشد و برخی سهامداران نیز ناچار به فروش سهام برای خروج از لیست (Call Margin) کارگزاری‌ها شدند تا نه تنها شاهد افزایش فشار عرضه و فروش در بازار بلکه شاهد شناسایی زیان‌هایی سنگین از سهامداران اعتباری نباشند.

Call Margin و حساب تضمین: کارگزار برای عقد قرارداد با هر مشتری به افتتاح حساب تضمین می‌کند. ارزش تضمین مشتری پس از اعمال تعدیلات ثبت می‌شود (۶۰ تا ۶۵ درصد ارزش سهام، ۸۰ درصد ارزش اوراق با درآمد ثابت و ...). منظور از بروزرسانی حساب تضمین، محاسبه ارزش تعدیل شده آن توسط کارگزار اعتباردهنده در هر مقطع زمانی است. به بیان دیگر، ارزش سهام مشتری بروزرسانی می‌شود تا ارزش تضمین از حد وام پایین‌تر نیاید.

استدلال کارگزاران برخلاف فشار‌هایی که مشتریان اعتباری تحمل می‌کنند، بسیار ساده است، حساب هایتان در چنین بازار نزولی گردش ندارد، اعطای اعتبار به شما، درآمدی برای کارگزاری نخواهد داشت، پس شما فاقد صلاحیت برای تمدید اعتبار دریافتی می‌باشید. 

سهام خریداری شده خود را در پایین‌ترین قیمت‌های ممکن بفروشید، زیان‌های سنگینی شناسایی کنید تا ما اعتبار را در اختیار افراد دیگر (شاید جمعی از دوستان و آشنایان گرفتار) قرار دهیم.

شاید تعجب کنید که چرا گزارش چهارشنبه‌های داغ این هفته را با تیتر و موضوع خرید‌های اعتباری و نه بررسی شرایط بنیادی یک شرکت، شروع کرده است.

در هفته‌های گذشته به دنبال اعتراض و تقاضای پیگیری تعداد کثیری از مخاطبان این رسانه (وب سایت و کانال صدای سهامدار بورس نیوز)، مبنی بر تغییر عجیب و افزایش محسوس نرخ بهره بدهی و اعتبار دریافتی از برخی کارگزاران، تصمیم گرفتیم تا با نگاهی اجمالی به چگونگی و مکانیسم اعطای اعتبار در بازار سرمایه ایران، ضمن آگاهی رسانی به طیف وسیعی از مخاطبان و سرمایه گذاران، ادعا‌های موجود در این خصوص را بررسی کنیم.

همچنین یادآور می‌شویم که مباحث مطرح شده بر اساس برخی از پیام‌های ارسالی شما همراهان، بررسی صورت‌های مالی برخی از کارگزاری‌های فعال در بازار سرمایه و استعلام از حساب‌های اعتباری برخی از فعالان بازار سرمایه است.

رسانه بورس نیوز آمادگی دارد تا در راستای آگاهی رسانی حداکثری و کمک به شفافیت بازار سرمایه، ضمن دریافت نمونه‌های ارسالی از نحوه و نرخ محاسبه نرخ اعتبار حساب‌های شما عزیزان، به انتشار و بررسی تخلفات احتمالی کارگزاران بپردازد. 

اعتبار چیست و چرا نباید در بازار نزولی اعتبار داشته باشیم!

 یکی از خدماتی که برای سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه، اهمیت زیادی دارد، دریافت اعتبار معاملاتی از کارگزاری‌ها برای خرید سهام است. اعتبار معاملاتی به معنای اخذ تسهیلات از کارگزاری‌ها جهت انجام معاملات سهام در بورس است. سرمایه‌گذاران با استفاده از اعتباری که از کارگزاری‌ها دریافت می‌کنند، پول بیشتری در اختیار خواهند داشت. بنابراین می‌توانند سهام بیشتری بخرند و در صورت رشد قیمت سهام خریداری شده، بیشتر سود کنند. به زبان ساده اعتبار خرید سهام مقدار وجهی است که کارگزاری در اختیار مشتریان واجد شرایط خود قرار می‌دهد تا آن‌ها بتوانند در کنار سرمایه اصلی خود برای خرید سهام بیشتر استفاده کنند.

بی تردید نمی‌توان مزایای بی‌شمار استفاده از اعتبار در بازار‌های صعودی را انکار کرد. با این حال این ابزار در بازار‌های نزولی و راکد، قدرت ویران کنندگی بسیاری دارد. نگارنده به عنوان یکی از فعالان قدیمی بازار سرمایه، خاطرات فراوانی از ضرر‌های سنگین استفاده کنندگان از اعتبار در بازار‌های نزولی دارد.

چه بسیار سرمایه‌هایی که به واسطه افت معنادار قیمت سهام و افزایش بدهی در حساب‌های اعتباری از بین رفتند. چه بسیار چک‌هایی که با سازوکار‌های غلط سرمایه گذاری پاس نشدند و چه بسیار افرادی که با استفاده نادرست از اعتبار و خرید‌های بی رویه، حتی شرکت‌های کارگزاری و برخی بانک‌ها را به خاک سیاه نشاندند.

ما در این گزارش و در این رسانه به هیچ وجه پیشنهادی بابت نحوه استفاده یا عدم استفاده از اعتبار نداریم، اما وظیفه خود می‌دانیم تا با پرداختن به این موضوع، شرایط را برای بررسی‌های بیشتر و تامل در استراتژی‌های سرمایه گذاری مخاطبان فراهم کنیم.

بیایید با یک مثال ساده و نمونه عینی که برای یکی از آشنایان مبتدی نگارنده در ماه‌های گذشته به وجود آمد، استفاده از اعتبار را در خرید سهام پرریسک و شرایط نزولی بازار، مورد بررسی قرار دهیم و ببینیم استفاده نابجا از اعتبار و عدم رعایت اصول مدیریت سرمایه چگونه می‌تواند سرمایه را پوچ کند.

مراحل سرمایه گذاری شخصی که در چند ماه و با استفاده از اعتباری ناچیز، تمام دارایی‌اش را از دست داد:

۱-    تا تاریخ ۱۴۰۲/۰۷/۱۵؛ "کاشت"

"خرید به موقع سهام، اعتماد به برخی کانال‌های بورسی و لذت بردن از سادگی پولدار شدن در بورس"

 خرید ۳ میلیون سهم "کساپا " با قیمت تمام شده هر سهم ۱.۵۰۰ تومان

ارزش دارایی‌های واقعی= ۳ میلیون سهم * ۱۵۰۰ تومان = ۴.۵ میلیارد تومان 

۲-    تاریخ ۱۴۰۲/۰۹/۱۵ تا ۱۴۰۲/۰۹/۳۰: "داشت"

"افزایش مفرط اعتماد به نفس، کنایه‌های متوالی در خصوص ضریب هوشی بالا و تمسخر فعالین بازار سرمایه، تمجید از کانال منتسب به آقای؛ و اخذ اعتبار به میزان ۳۰ درصد ارزش سبد سهام" 

خرید اعتباری ۱ میلیون سهام "کساپا" با قیمت تمام شده هر سهم ۳.۰۰۰ تومان

ارزش واقعی دارایی‌ها = ۳ میلیون سهم * ۳.۰۰۰ تومان = ۹ میلیارد تومان

ارزش دارایی اعتباری = ۱ میلیون سهم * ۳.۰۰۰ تومان = ۳ میلیارد تومان

مجموع ارزش دارایی‌های واقعی و اعتباری = ۹ میلیارد تومان + ۳ میلیارد تومان = ۱۲ میلیارد تومان

سود خالص سرمایه گذاری = ۱۰۰ درصد در ۲ ماه معادل ۴.۵ میلیارد تومان

۳-    تاریخ ۲۳/۱۱/۱۴۰۲: "نگه‌داشت"

"افت چشمگیر قیمت سهام از ۳.۰۰۰ تومان به ۱۳۰۰ تومان در دو ماه، تماس و اخطار اول کارگزاری بابت ورود به لیست (call margin)، عدم پاسخ به تماس‌های واصله، اعتماد ادامه‌دار و راسخ به کانال جناب آقای.... آغاز ناسزا گفتن به ساختار‌های غلط بازار سرمایه در ایران، فروش خودروی شخصی و تزریق یک میلیارد تومان وجه نقد" برای جلوگیری از فروش سهام توسط کارگزاری

ارزش کل سهام واقعی و اعتباری = ۴ میلیون سهم * ۱.۳۰۰ تومان = ۵.۲ میلیارد تومان

کل بدهی‌ها تا پیش از تزریق پول= ۳ میلیارد تومان + ۱۵۰ میلیون تومان (نرخ بهره ۲ ماهه) = ۳.۱۵ میلیارد تومان

مجموع بدهی پس از کسر یک میلیارد تومان وجه واریزی= ۳.۱۵۰ میلیارد تومان – ۱ میلیارد تومان= ۲.۱۵ میلیارد تومان

زیان خالص سرمایه گذاری نسبت به سرمایه اولیه و سرمایه تزریق شده= ۴.۵ میلیارد تومان – (۵.۲ میلیارد تومان– یک میلیارد تومان– ۲.۱۵۰ میلیارد تومان) = ۲.۴۵- میلیارد تومان معادل ۴۵ درصد زیان در ۴ ماه 

۴-    تاریخ ۱۴۰۳/۰۳/۲۰: "کارگزاری برداشت "

"فشار‌های عصبی مضاعف، پرداخت ماهانه ۵۵ میلیون تومان بهره بدهی، فشار و تهدید کارگزاری برای فروش، تسلیم شدن و فروش سهام"

ارزش کل دارایی‌های واقعی و اعتباری= ۴ میلیون سهم * ۶۶۰ تومان = ۲.۶۴ میلیارد تومان 

کل بدهی به کارگزاری = ۲.۱۵ میلیارد تومان + ۲۴۰ میلیون تومان (بهره بدهی به کارگزاری) = ۲.۳۹ میلیارد تومان 

تسویه حساب کامل با کارگزاری= ۲.۶۴ مبلغ فروش سهام – ۲.۳۹ میلیارد تومان بدهی = ۲۵۰ میلیون تومان دریافت وجه

 زیان خالص شخص= ۴.۵ میلیارد تومان (آورده اولیه)+ یک میلیارد تومان (فروش ماشین و تزریق وجه) – ۲۵۰ میلیون تومان (برداشت از حساب پس از تسویه) = ۵.۲۵ میلیارد تومان در کمتر از ۸ ماه.

"کاشت، داشت، نگه داشت، کارگزاری برداشت"

همانگونه که مشاهده کردید، با استفاده از اعتبار اندک برای به دست آوردن سود بیشتر، دوست عزیزمان را برای همیشه در بورس از دست دادیم. لااقل من که بعید می‌دانم دوست عزیز ما هرگز به بازار سرمایه بازگردد.

به نظر شما اگر طمع فرد مذکور منجر به خرید یک میلیون سهم اعتباری نشده بود وضعیت کنونی حسابشان چگونه بود:

دارایی‌های واقعی کنونی شخص = ۳ میلیون سهم * ۶۶۰ تومان = در حدود ۲ میلیارد تومان

نیازی به فروش ماشین و تزریق یک میلیارد تومان هم نبود

تصور می‌کنم با این مثال ساده، اما دردناک با مضرات استفاده از اعتبار در بازار‌های نزولی آشنا شده باشید. ضمن آنکه امیدواریم که هیچ یک از شما عزیزان و مخاطبان چنین تجربه تلخی را نچشیده باشید، در هفته آینده و بخش دوم از گزارش خواهیم دید که کارگزاری ها، بدهی مشتریان اعتباری خود را با چه نرخ‌های بهره عجیبی شارژ می‌کنند. 

پس بخش دوم گزارش را از دست ندهید.