تحلیل آینده بازار ارز توافقی: روندها و پیش‌بینی‌ها
به گزارش بورس‌نیوز، تخصیص صحیح ارز و جلوگیری از انحراف منابع ارزی از گذشته تا به امروز یکی از دغدغه‌های مهم دولت‌ها و بانک مرکزی بوده و همچنان نیز ادامه دارد. منابع و ذخایر ارزی به عنوان سرمایه‌های ملی کشور محسوب می‌شوند و هرچقدر که در مسیر درست هزینه شوند، به همان اندازه به نیازهای ضروری کشور، اقشار مختلف و جامعه هدف کمک خواهند کرد. یکی از وظایف اصلی دولت‌ها علاوه بر نظارت بر توزیع ارز، تسهیل دسترسی تولیدکنندگان و واردکنندگان مواد اولیه و اقلام ضروری به ارز مورد نیاز است. این امر به ویژه اهمیت دارد که اجازه ندهند ارز حاصل از صادرات پنهان بماند یا در بخش‌های غیرمولد و سفته‌بازانه سرمایه‌گذاری شود، چرا که این موضوع می‌تواند منجر به شوک‌های شدید اقتصادی شود.
اقتصاد ایران به شدت تحت تأثیر نوسانات قیمت ارز قرار دارد و بخش قابل‌توجهی از تورم موجود در کشور ناشی از این نوسانات است. از آنجا که رویدادهای سیاسی و بین‌المللی تأثیر زیادی بر قیمت ارز دارند، دولت‌ها برای کاهش این اثرگذاری اقداماتی انجام داده‌اند، اما معمولاً این اقدامات با خروجی مثبتی همراه نبوده و بیشتر شبیه مُسکن‌های موقتی عمل کرده‌اند. به عنوان مثال، پس از خروج آمریکا از برجام و افزایش ناگهانی قیمت ارز، دولت دوازدهم تصمیم به اجرای ایده ارز ترجیحی گرفت که این طرح سال‌ها ادامه داشت. اما در نهایت به دلیل نحوه اجرای نادرست و عدم توزیع صحیح ارز، این طرح در دولت سیزدهم متوقف شد و شورای پول و اعتبار بانک مرکزی نهادی تحت عنوان «مرکز مبادله ارز و طلای کشور» را در اسفند ماه ۱۴۰۱ راه‌اندازی کرد.
مرکز مبادله ارز و طلا به عنوان متولی نظام پولی و ارزی کشور مسئول بهبود فرایند سیاست‌گذاری، نظارت بهتر و رفع چالش‌های پولی و ارزی است. این مرکز شامل چهار تالار «اسکناس»، «حواله»، «مشتقات» و «قراردادهای نوین ارزی» می‌باشد. پیش از تأسیس این مرکز، بسیاری از واردکنندگان و تولیدکنندگان از تخصیص و توزیع نامتناسب ارز گلایه‌مند بودند. اما شواهد نشان می‌دهد که با تشکیل این مرکز، فرایند تخصیص و توزیع ارز بهبود یافته و دسترسی به ارز مورد نیاز تسهیل شده است.
در تالار اسکناس مرکز مبادله ارز و طلا بیش از ۶۸ خدمت ارزی ارائه می‌شود که شامل ارز درمانی، ارز دانشجویی، ارز مأموریت، ارز مسافرتی و دیگر خدمات مرتبط است. همچنین در تالار حواله، نیازهای ارزی واردکنندگان و تولیدکنندگان مطرح و تأمین می‌شوند. شرکت‌های صنایع معدنی، شیمیایی و فلزی موظف هستند ارز حاصل از صادرات را در این تالار عرضه کنند. تالار مشتقات نیز با هدف پوشش ریسک صادرکنندگان، واردکنندگان و بنگاه‌های تولیدی فعالیت می‌کند.
مرکز مبادله ارز و طلای ایران باید به مثابه یک سامانه جامع معاملاتی در نظر گرفته شود که تفاوت ماهوی با سامانه نیما دارد. در سامانه نیما، ارز دولتی به نیازهای اساسی تعلق می‌گیرد، در حالی که در مرکز مبادله، ارز بر اساس عرضه و تقاضا تخصیص پیدا کرده و کاملاً توافقی است. یکی از کارکردهای مهم این مرکز روان کردن معاملات و تسریع در سرعت آن است.
با وجود مزایای مرکز مبادله ارز و طلا، نکته جالب توجه این است که تقاضای ارز در این مرکز کمتر از عرضه است. علی سعیدی، رئیس مرکز مبادله ارز و طلا اعلام کرده است :تاکنون در این مرکز عرضه بیش از تقاضا بوده؛ طوری که تقاضا یک‌دهم عرضه ارز است. این موضوع نگرانی‌هایی را برای مسئولان ایجاد کرده است.
اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران نیز در واکنش به این موضوع اعلام کرده است معاملات در مرکز مبادله روان بوده و آمارها نشان‌دهنده حجم بالای معاملات است. با وجود این، برخی کارشناسان معتقدند که استقبال از بازار آزاد بیشتر بوده و شرایط مبهم اقتصادی بر روند معاملات تأثیرگذار است.
حسن حیدری، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز بر این باور است که بازار مبادله به دلیل دستورالعمل‌های خاص خود محدودیت‌هایی دارد که باعث می‌شود برخی تولیدکنندگان ترجیح دهند به بازار آزاد مراجعه کنند.
بر اساس اطلاعیه بانک مرکزی، بازار ارز برای معاملات تجاری راه‌اندازی شده و صادرکنندگان در سامانه نیما با نرخ توافقی به انجام معاملات می‌پردازند. برخی کارشناسان این تصمیم را مثبت ارزیابی کرده‌اند، اما دیگران نگران نوسانات شدید قیمت‌ها هستند.
برای تقویت مرکز مبادله و جلوگیری از تبعات منفی حذف کامل بازار نیما، ضروری است سازوکارهای مرکز مبادله اصلاح شوند، تعداد عرضه‌کنندگان افزایش یابد و نظارت بر روند قیمت‌گذاری‌ها تقویت شود. همچنین باید دایره مشمولان دریافت ارز گسترش یابد تا مرکز مبادله بتواند نقش مؤثری در تنظیم‌گری بازار ارز ایفا کند.
انتهای پیام
