بازارهای موازی به چه معناست؟/ بازارهای موازی در ایران

به گزارش بورس نیوز، هر جا که خریداران و فروشندگان داد و ستدی مبتنی بر کالا، خدمات، اوراق و یا هر دارایی دیگری که قابل معامله باشد انجام دهند، یک فرآیند مالی شکل گرفته است؛ این فرآیندها معمولا در بسترهایی به نام بازارهای مالی به وجود میآیند و هدف اصلی خریداران و فروشندگان یک دارایی، کسب سود و منفعت است. به همین دلیل بازارهای گوناگونی برای خرید و فروش داراییهای قابل معامله شکل گرفته است؛ به عبارت دیگر این بازارها را میتوان رقیب یکدیگر دانست و از طرفی نیز بر روی یکدیگر اثر میگذارند؛ بنابراین به چنین بازارهایی که در یک راستا حرکت میکنند و در جذب سرمایه گذاری نیز رقیب یکدیگر محسوب میشوند، بازارهای موازی میگویند.
بازارهای مالی در ایران نیز رویه سایر کشورها را دنبال میکند؛ اما جدای از اینکه دارای شباهتهایی با بازارهای مالی سایر کشورهاست، تفاوتهای بسیار زیادی نیز دارد و بازارهای گوناگونی به صورت موازی و در کنار یکدیگر به وجود آمدهاند که از جمله آنها میتوان به بازار سرمایه، ارز، طلا، مسکن، خودرو، سپرده بانکی و... اشاره کرد که به شکل موازی در کنار یکدیگر فعالیت میکنند.
فعالیت برخی از این بازارها بر روی یکدیگر اثر میگذارد به گونهای که معاملات انجام شده در بعضی از آنها در گرو فرآیندهای شکل گرفته در سایر بازارهای موازی دیگر است. در واقع میتوان گفت که عبارت بازار موازی را به بازارهایی میگویند که با یکدیگر رقیب هستند و میتوانند بر روی یکدیگر اثر بگذارند؛ به عنوان مثال رکود در بازار مسکن، ممکن است نقدینگی سرمایه گذاران را به سمت بازارهای موازی مانند بورس یا خودرو هدایت کند؛ چرا که سرمایه گذاران همواره به دنبال سود هستند و هر جا که بسترهای لازم برای بدست آوردن بازدهی فراهم باشد، سرمایه گذاران در آنجا نیز فعالیت میکنند.
بازار ارز
یکی دیگر از بازارهای موازی که در ایران جریان دارد، بازار ارز است. اگر چه سفته بازی و خرید و فروش گسترده در این بازار غیر قانونی محسوب میشود، اما همواره تاثیر نوسانات این بازار بر روی کالاها، خدمات، داراییها و... مشهود بوده است. علت اصلی رشد نرخ ارز (دلار)، یا به عبارت دیگر افت ارزش ریال ایران در برابر دلار آمریکا را در رشد نقدینگی موجود در جامعه باید پیگیری کرد و در یک پله بالاتر نیز علت افزایش نقدینگی در جامعه را باید در بودجه دولت جستوجو کرد؛ اما به طور کلی بازار ارز در داخل ایران یکی از بازارهای مالی موازی محسوب میشود که سایر بازارها از آن تاثیر میگیرند و نوسانات نرخ ارز در ایران، دیگر بازارها را نیز دچار نوسان میکند.
بازار سرمایه
با توجه به ویژگیها و خصوصیات منحصر به فردی که بازار بورس دارد، یکی از بهترین بازارها برای سرمایه گذاری محسوب میشود. ویژگیهایی مانند شفافیت، میزان نقدشوندگی بالا، امنیت سرمایه گذاری، بازدهی چشمگیر در سالیان اخیر و... بازار بورس را تبدیل به یکی از جذابترین بازارها برای سرمایه گذاران کرده است.
همانطور که اشاره کردیم موجهای تورمی در دهههای اخیر علت رشد قیمتها در بسیاری از بازارهای موازی بوده است؛ در خصوص بورس ایران باید گفت که قیمتها در این بازار تحت تاثیر نرخ ارز (دلار) هستند؛ به عنوان مثال بسیاری از شرکتهای فلزی، پتروشیمی و... محصولات تولید شده خود را به تناسب با قیمت دلار میفروشند؛ به همین دلیل بالا رفتن قیمت دلار که ناشی از رشد نقدینگی و تورم ایجاد شده در جامعه است، میتواند بر روی سود آوری شرکتها نیز تاثیر بگذارد.
بازار طلا
بازار طلا یکی دیگر از بازارهای موازی با بورس ایران است. هنگامیکه قیمت ارز در ایران نوسان میکند، به دنبال آن سایر بازارها نیز دچار تلاطم و نوسان میشوند، اگر ترتیب و زنجیرهای برای اثر پذیری بازارهای مالی ایران پس از بالا رفتن نرخ ارز در نظر بگیریم، قطعا بازار طلا اولین حلقه از این زنجیره را تشکیل میدهد؛ به گونهای که قیمت طلا در داخل ایران به صورت لحظهای با قیمت دلار هماهنگ میشود.
لازم به ذکر است که قیمت طلا در ایران در گرو ۲ عامل قیمت طلای جهانی و قیمت دلار در ایران است.
سپردههای بانکی
یکی دیگر از بازارهای موازی در ایران، سودهای بدون ریسک در نظر گرفته شده توسط بانک هاست. به اینصورت که افراد با افتتاح حساب در بانکهای مختلف، سود سالیانه از بانک عامل دریافت میکنند، اما تجربهها در سالیان اخیر نشان داده است که اگرچه در دوران رکود اقتصادی، این گزینه برای سرمایه گذاری مناسب است؛ اما به دلیل ماهیت اقتصاد ایران که در دهههای اخیر همواره با تورم همراه بوده است، این نوع سرمایه گذاری در سیکلهای تورمی محکوم به شکست است و سرمایهی افرادی که پول خود را در بانک گذاشتهاند را بی ارزش میکند.
بازار مسکن
بازار مسکن نیز یکی دیگر از بازارهای موازی در ایران است. سیکلهای رشد قیمت مسکن در ایران، به این صورت است که این بازار در سالیان اخیر همراه با تورم رشد میکند و سپس برای مدتی، وارد رکود میشود. آمارها نیز حاکی از رشد چشمگیر قیمت مسکن در سالیان و دهههای اخیر است؛ به گونهای که سرمایه گذاران بلند مدت در این بازار را هیچگاه پشیمان نکرده است.
بازار مسکن همواره به عنوان یکی از رقبای بازار سرمایه شناخته میشود؛ اما لازم به ذکر است که در سالیان اخیر و با رشد چشمگیر قیمت مسکن در ایران، بسیاری از افراد توان مالی خرید مسکن را ندارند و به دنبال بازاری هستند که برای سرمایههای خرد مناسب است. به همین دلیل سرمایه گذاران خرد که توان خرید ملک را ندارند به بازارهای موازی دیگر از جمله بورس، طلا و... روی میآورند.
بازار خودرو
از جمله بازارهای موازی دیگر میتوان به بازار خودرو اشاره کرد. در ابتدا باید خاطرنشان کرد که سفته بازی، نوسانات و شکل خرید و فروشی که در بازار خودرو ایران اتفاق میافتد را نمیتوان در کشورهای دارای اقتصاد پویا پیدا کرد. این بازار نیز عمدتا به واسطه رشد قیمت ارز و به تبع آن به وجود آمدن تورم در جامعه رشد میکند و معمولا سودهای مناسبی را به دارندگان خودرو میدهد.
بسیاری از سرمایهگذاران طی افزایش ناگهانی قیمت خودرو، سرمایهشان را به سمت بازار مسکن هدایت میکنند.
در دوران رکود یا افزایش قیمت ارز، قیمتها از بازار رسمی خودرو فراتر میروند. این مسئله باعث میشود معاملات این بازار، اغلب غیررسمی و در سایه معاملات پشت پرده صورت گیرد. بازارهای موازی در کنار فرصتهای سرمایهگذاری بالقوه، چالشها و ریسکهای خاص خود را به همراه دارند. البته درک دقیق آنها و توجه به متغیرهای اقتصادی و سیاسی، در تصمیمگیری و بهرهبرداری سرمایهگذاران، به آنها کمک میکند.
پایان مطلب



