ارزش بازار شرکت سابیک عربستان برابر با ارزش کل بورس تهران است !

نخستین نکته‌ای که در رابطه با بورس‌های جهان از نظر کلی مورد بررسی قرار می‌گیرد ارزش جاری سهام شرکت‌هائی است که در بورس‌های اوراق بهادار پذیرفته شده می‌باشد که جدول نخست مربوط به کشورهای پیشرفته صنعتی I.C و جدول دوم مربوط به کشورهای تازه صنعتی شده N.I.C می‌باشد.

ارزش بازار و حجم معاملات بورس‌های G7 (واحد: میلیارد دلار)

1- ارزش بازار در پایان نوامبر سال 2007 است.

2- حجم معاملات مربوط به کل سال 2007 می‌باشد.

3- متشکل از بورس‌های نیویورک، نزدک و آمکس است و اطلاعات مربوط به حجم معاملات اوراق قرضه در دسترس نبوده است.

4- متشکل از بورس‌های لندن و AIM می‌باشد.

5- متشکل از بورس‌های توکیو و اوزاکا می‌باشد.

6- بورس یورونکست در نظر گرفته شده است.

یادآوری : سال 2007 تعمداٌ در نظر گرفته شده است تا از بازتاب بحران مالی و اقتصادی 2.5 سال گذشته بر روی بازار سرمایه پرهیز گردد.

ارزش بازار و حجم معاملات بورس‌های کشورهای تازه صنعتی شده 2007 (واحد:‌میلیارد دلار)

مأخذ: IMF STATISTIC-FIABV YEAR BOOK

همانگونه که مشاهده می‌گردد به آسانی می‌توان متوجه شد که ابعاد بورس تهران حتی در مقایسه با بورس‌های کشورهای تازه صنعتی شده N.I.C به هیچ وجه قابل مقایسه نمی‌باشد.

نکته مهمتری که از اهمیت درجه دوم برخوردار است ترکیب اوراق بهادار تشکیل‌دهنده بازار می‌باشد و آن تک محصولی و کوچک بودن شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران است که در اینجا نمونه عربستان سعودی که به علت درآمد بالای نفتی بالطبع از اقتصاد ایران بزرگتر بوده لیکن از نظر ساختاری بسیار محدودتر از اقتصاد ایران و تنها در چند صنعت وابسته به انرژی فعال می‌باشد اشاره می‌شود؛ شاهد مدعا اینکه ارزش بازار (Market.Value) بزرگترین شرکت آن بنام سابیک برابر با 72.5 میلیارد دلار، و ارزش بازار بورس عربستان بالغ بر 500 میلیارد دلار است که در مقایسه با ارزش بازار بورس تهران که حدود 80 میلیارد دلار می‌باشد آنهم با افزودن صوری شرکت‌های بزرگی مانند فولاد مبارکه، صنایع مس، ایرالکو و فولاد خوزستان که در هیچ معیاری اینگونه شرکت‌ها را خصوصی شده تلقی نمی‌کنند فاصله فراوان دارد.

بر پایه بازدیدهای شخصی گوناگونی که از بورس‌های جهان داشته ام کارشناسان این بورسها از اینکه ما در ایران از طریق افزایش سرمایه، آن هم به قیمت اسمی اقدام به تأمین منابع مالی می‌کنیم و سود شرکت ها را که منابع بسیار ارزان قیمتی است، بین سهامداران توزیع میکنیم شگفت زده می شدند. (به نمودار 11 در خصوص شیوۀ تقسیم سود در ایران که ابعاد بسیار نگران کننده ای را نشان می دهد توجه کنید).

مأخذ: سازمان بورس و اوراق بهادار تهران

مطلبی که از اهمیت بسیاری برخوردار است و یکی از عوامل گسترش بازارهای سرمایه‌ای گردیده، میزان تشکیل سرمایه ثابت ناخالص داخلی کشورها است که بدین منظور در جدول زیر ارائه می‌شود.

میزان تشکیل سرمایه در کشورهای عضو گروهG7 و پاره‌ای از کشورهای تازه صنعتی شده

(ارقام به میلیون دلار)

مأخذ:I.M.F STATISTICS

همانگونه که مشاهده می‌گردد ارقام در حد نجومی هستند و سیستم بانکی توان تأمین چنین منابعی را ندارد زیرا سیستم بانکی در مقابل توانایی‌های بازار سرمایه قطره‌ای است از دریا.

نکته بسیار مهم، سهم بازار سرمایه در تشکیل سرمایه ثابت ناخالص داخلی F.C.F کشورها می‌باشد که در جدول‌هائی که در پی می‌آیند به آن پرداخته می‌شود.

سهم بازار سرمایه در تشکیل سرمایه ثابت ناخالص داخلی در گروه G7 (درصد)

سهم بازار سرمایه در تشکیل سرمایه ثابت ناخالص داخلی کشورهای تازه صنعتی شده (درصد)

مأخذ: IMF STATISTIC-FIABV YEAR BOOK

بالاتربودن نسبت‌ها به دلیل انتشار اوراق قرضه دولت‌ها برای کنترل نقدینگی، شهرداری‌ها، و انتشار اوراق سایر کشورها در دیگر بورس‌ها که امکان فروش آن بیشتر و ارزانتر است می‌باشد.

همانگونه که از مطالب پیش گفته برمی‌آید پس از گذشت بیش از 40 سال که از تأسیس بورس اوراق بهادار تهران می‌گذرد، این نهاد نتوانسته است نقش اصلی خود را بیابد. بنابراین برای حل کاستی‌ها می‌بایستی تمهیدات ویژه‌ای اندیشیده شود که در آنچه در مقاله بعدی می‌آید  ارایه راه‌کارهائی در این زمینه است.