معاملات الگوریتمی، فرصت است یا تهدید

به گزارش بورس نیوز، یکی از دغدغه‌های فعالان بازارسرمایه در چند هفته اخیر، معاملات الگوریتمی در بازار بوده و معاملات خودکاری که ثبت سفارش‌ها در آن از طریق برنامه‌های کامپیوتری و بدون مداخله انسان انجام می‌شود اما؛ سوال اصلی اینجاست که آیا واقعا معاملات الگوریتمی، تهدیدی برای بازار سرمایه ما محسوب می گردد؟

معین زرین خط مدیر محصول سامانه معاملات الگوریتمی شرکت تحلیلگر امید در گفت‌وگو با بورس نیوز بیان کرد: به طور کلی هرگاه یک تحلیلگر، تریدر یا مدیر سبد و صندوق، بخشی از کار معاملاتی خود در بازارسرمایه را به سیستم واگذار کند، معاملات الگوریتمی انجام شده است و این معاملات را می‌توان به دو گروه عمده تفکیک کرد.

وی ادامه داد: گروه نخست، معاملاتی است که با استفاده از اطلاعات و داده‌هایی که به سیستم داده شده، سهم‌های خاصی را فیلتر کرده و به تریدرها در تحلیل سهم (تحلیل تکنیکال و فاندامنتال) کمک می‌کند و در این روش، معاملات الگوریتمی به تحلیل سهم‌ها با هزینه کمتر و سرعت بالاتر کمک می‌کند؛ گروه دوم نیز الگوریتم‌هایی هستند که در اجرای معاملات به تریدر کمک می‌کنند و برای مثال آن، ثبت سفارش‌ها در نقطه‌ای خاص توسط سیستم انجام می‌شود که البته می‌توان از هر دو نوع الگوریتم در کنار هم استفاده کرد.

زرین‌خط افزود: نکته اینجاست که اگر تریدرها و فعالان بازارسرمایه ابزار الگوریتم در اختیار نداشته باشند، به صورت دستی تمام این کارها را انجام می‌دهند و در نهایت، الگوریتم ها فقط کار معاملات انسانی را تسهیل می‌کنند تا استراتژی‌های سرمایه‌گذاران پیاده شود. قاعدتاً امکان منفی کردن سهمی که روی قیمت‌های مثبت در حال معامله است از طریق الگوریتم وجود دارد، همانطور که عکس این اتفاق هم ممکن است. ضمن اینکه این اتفاق، بدون الگوریتم و توسط انسان هم قابل انجام است! همانطور که هم امکان استفاده مناسب و هم سوء استفاده از هر ابزار دیگری وجود دارد، در مورد معاملات الگوریتمی هم این موضوع مصداق دارد و نمی‌توان گفت لزوما استفاده از الگوریتم، ریسکی برای بازارسرمایه محسوب می‌شود اما؛ در بازارسرمایه ، جو روانی منفی علیه معاملات الگوریتمی شکل‌گرفته و برخی فعالان بازارسرمایه نگران تاثیر منفی معاملات الگوریتمی بر روند بازار سرمایه هستند. در نظر داشته باشید که الگوریتم هم در منفی های بازار و هم در مثبت ها، کاربرد دارد به نظر می‌رسد بخشی از نگرانی‌های فعالان بازار سرمایه در این خصوص، منطقی نیست.

معاملات الگوریتمی باید در دسترس تمام بازار باشد نه عده‌ای خاص

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به انتقادات بعضی فعالان بازار سرمایه به ناعادلانه بودن دسترسی بعضی اشخاص به معاملات الگوریتمی، اظهار کرد: به هرحال منطقی است که انتظار داشته باشید معاملات الگوریتمی در اختیار تمامی فعالان بازار سرمایه باشد و باید تلاش شود که این مهم محقق گردد. اما نکته اینجاست که هر تکنولوژی جدیدی که وارد هر حوزه‌ای شود، تا مرحله فراگیری و دسترسی عمومی، کمی زمان می برد. اگرچه در حال حاضر، شرکتهایی که در حوزه معاملات الگوریتمی فعالیت دارند با توجه به محدودیت های نیروهای متخصص و تکنولوژی ها و ابزارها، امکان ارائه خدمات به کل بازار را ندارند؛ ولی تلاش می کنند با ارتقای تکنولوژی و دانش فنی خود، به تدریج امکان خدمت‌رسانی به تمام فعالان بازار سرمایه که تمایل به استفاده از معاملات الگوریتمی را دارند، فراهم کنند. کما اینکه شرکت تحلیلگر امید هم ظرف یک ماه آینده، محصول الگوریتمی خود را در چند شرکت کارگزاری لانچ خواهد کرد. اما تا رسیدن به شرایطی که عموم بازار امکان استفاده از الگوریتم را در معاملات خود داشته باشند، احتمالا یکی دو سالی فاصله داریم.

وی اضافه کرد: نکته اینجاست که اشخاصی که در حال حاضر از الگوریتم در معاملات خود استفاده می کنند، لزوماً پول‌های بزرگ در اختیار ندارند و شاید حجم معامله‌گرانی که با استفاده از الگوریتم در بازار فعالیت می‌کنند کمتر از ۲ درصد کل فعالان این بازار باشد ضمن اینکه الگوریتم چیزی به جز ذهنیت سرمایه‌گذاران نیست و معتقدم بعضی فعالان بازار سرمایه در مورد تاثیر معاملات الگوریتمی، تصوری فراتر از واقعیت دارند. معاملات الگوریتمی تاثیری بر روند کلی بازار سرمایه ندارد و آنچه روند کلی این بازار را تعیین می کند، پیش بینی سرمایه گذاران از نرخ ارز، مذاکرات، سیاست های کلان اقتصادی دولت و... است و نگرانی فعالان بازار سرمایه بابت از دست دادن فرصت معامله بر اساس الگوریتم، منطقی نیست.

ضعف قوانین در حوزه معاملات الگوریتمی

زرین خط در ادامه با اشاره به ضعف قوانین و مقررات در حوزه معاملات الگوریتمی، عنوان کرد: در مورد معاملات الگوریتمی، حدود ۳ سال قبل آیین‌نامه‌ای تدوین و ابلاغ شد، اما برای این حوزه کافی نیست. ضمن اینکه به نظر می رسد با توجه به فشار فعالان بازار سرمایه، متولیان بازار سرمایه معاملات بازار را زیر ذره بین گذاشته اند تا مشخص شود کدام سفارشات، دستی و کدام سفارشات با الگوریتم ثبت شده است. حال آنکه معتقدم تمرکز مدیران سازمان بورس و اوراق بهادار باید بر انجام معاملات(چه بصورت دستی و چه با استفاده از الگوریتم) در چارچوب قوانین و مقررات بازار سرمایه باشد. برای این منظور علاوه بر بازنگری مقررات، لازم است که در این حوزه سازمان بورس و بورس ها هماهنگی بیشتری با یکدیگر داشته باشند. البته در یک سال گذشته گام هایی در این زمینه برداشته شده، اما هنوز با چالش هایی وجود دارد.

وی تصریح کرد: معاملات الگوریتمی که در بازار سرمایه هم بصورت رسمی و هم غیررسمی انجام می شود. معاملات رسمی توسط شرکت هایی انجام شود که روی این حوزه کار کرده اند و با مجوز سازمان بورس و تحت مقررات و قوانینی که برای این حوزه تدوین شده، اقدام به معامله با استفاده از الگوریتم می کنند و عمدتاً خدمات معاملات الگوریتمی به صورت رسمی به حقوقی ها ارائه شده است. اما معاملات الگوریتمی به صورت غیررسمی نیز انجام می‌شود و شاید سیستم‌های معاملاتی بازار سرمایه ما قادر به تشخیص این معاملات نباشند. معتقدم باید سازوکاری فراهم شود که قوانین و مقررات در این حوزه تکمیل تر گردد تا کلیه معاملات در چارچوب قانونی انجام شود؛ در غیر اینصورت، سختگیری به معاملات الگوریتمی رسمی، برخی اشخاص را به معاملات غیر رسمی سوق خواهد داد. مسلماً متولیان بازار سرمایه مراقب این نکته هستند که با انجام معاملات الگوریتمی، ضرر و زیانی متوجه سایر فعالان بازار سرمایه نشود. فعالیت تریدرها در بازار سرمایه در چارچوب قوانین و مقررات و بر اساس معاملات الگوریتمی قطعاً مشکل خاصی ایجاد نخواهد کرد.

وی در خاتمه تاکید کرد: بیشترین حساسیتی که متوجه معاملات الگوریتمی است، به سبب امکان ایجاد رانت در انجام معاملات در صف های خرید و فروش و سرخطی ها است. بسیاری از سهامداران خرد حقیقی، تصور می کنند در صورت دسترسی به فضای الگوریتم، امکان سرخطی زدن و کسب بازده در صف های خرید و فروش را دارند. واقعیت این است که "دامنه نوسان" در بازار ما، رانتی ایجاد کرده و به جای انتقاد از معاملات الگوریتمی، باید زمینه رانت را برطرف کرد. اگر دامنه نوسان معاملات به تدریج افزایش یافته و حذف شود، قطعاََ زمینه چنین رانتی هم از بین رفته و دغدغه‌های بابت رانت در معاملات الگوریتمی یا هر موضوعی شبیه به این وجود نخواهد داشت.