سایه تحریم‌ها بر پذیرش ریسک‌های بزرگ بیمه‌ای/ تقویت خرده‌فروشی پیش‌نیاز صنعت بیمه
به گزارش بورس نیوز، حجت بهاری فر مدیرعامل «بیمه ما» در گفت‌وگو با بورس‌نیوز درخصوص میزان فرهنگ‌سازی و ترویج بیمه در کشور با توجه به شرایط فعلی اقتصاد گفت: چند مفهوم آموزش، فرهنگ و ترویج را تلفیق کرده‌اید که بررسی عمیق هر یک از این مفاهیم و ارتباط آن‌ها با یکدیگر نیازمند فرصت کافی برای بحث در خصوص فلسفه، ابعاد و فرآیندهای مرتبط با هر یک از مفاهیم است ضمن اینکه به نظر می‌رسد پرسش مطرح‌شده شاید برخاسته از این موضوع باشد که به اعتقاد برخی از مسئولان و سیاست‌گذاران صنعت بیمه «یکی از دلایل مهم عدم رشد یافتگی و پایین بودن میزان شاخص ضریب نفوذ بیمه در کشور ناشی از عدم وجود فرهنگ بیمه‌ای» است درحالی‌که هیچ اشاره‌ای به نحوه شکل‌گیری یا دلایل عدم شکل‌گیری فرهنگ بیمه‌ای نمی‌شود.
همان‌گونه که پیش‌ازاین هم اشاره شده برای هر اقدام اساسی و پایه در هر جامعه‌ای ازجمله آموزش بیمه می‌بایست از خانواده (سنین کودکی) و از مدارس شروع کرد تا از این طریق سواد بیمه‌ای در شهروندان جامعه نهادینه شود و از این طریق فرهنگ بیمه در کشور شکل بگیرد. اما مسئله‌ای که در اینجا مطرح می‌شود این است که برای جامعه فعلی که از سواد بیمه‌ای لازم برخوردار نیستند چه اقدامی بایست انجام داد؟ برای پاسخ به این سؤال در ابتدا بایست نقش بازیگران فعال صنعت بیمه که به‌طور کاملاً واضحی بر یکدیگر و سواد اطلاعاتی اثرگذارند بررسی کرد.
همان‌گونه که در شکل فوق پیداست، سواد بیمه‌ای به‌عنوان مرکز اصلی شکل‌گیری فرهنگ بیمه قرارگرفته است که به‌مرور، با افزایش سطح سواد بیمه‌ای جامعه فرهنگ بیمه شکل می‌یا‌بد.
نکته مهم دیگری که باید به آن توجه کرد آن است که سواد بیمه‌ای فقط مختص بیمه‌گذاران و شهروندان جامعه نبوده بلکه هر یک از بازیگران صنعت بیمه بر سواد بیمه‌ای اثرگذار بوده و از آن اثر می‌پذیرند و بر همین مبنا برای شکل‌گیری فرهنگ بیمه، می‌بایست بازیگران صنعت بیمه از سواد اطلاعاتی لازم برخوردار باشند تا چهارستون فرهنگ بیمه‌ای هم‌زمان شکل‌گرفته و به‌مرورزمان محکم و مستحکم‌تر گردد.
با توجه به این توضیحات مکانیسم موفق برای رشد سواد بیمه‌ای جامعه را به‌صورت زیر می‌توان ترسیم کرد.
در نخستین گام، استراتژی رشد از درون و توسعه آموزش سواد بیمه‌ای شرکت‌های بیمه و بیمه مرکزی ایران از اهمیت بالایی برخوردار می‌شود و در گام دوم، این دو نهاد به‌عنوان متولیان اصلی صنعت بیمه می‌توانند محرک رشد سواد بیمه‌ای بیمه‌گذاران و شبکه فروش باشند؛ از سوی دیگر در گام سوم نیز نباید فراموش کرد که تداوم این چرخه، سواد بیمه‌ای روزبه‌روز در سطح جامعه افزایش خواهد یافت.
در این میان نهادهای خصوصی و متولیان آموزش می‌توانند به‌عنوان محرک و تسهیل‌کنندگان آموزش سواد بیمه‌ای ایفای نقش کنند. در مورد میزان کارایی و اثربخشی آموزش توسط نهادهای تخصصی نیاز به شناخت روشن و واضح از توان و ظرفیت آن‌ها و مأموریت محوله به آنان وجود دارد و بر اساس اطلاعات موجود نمی‌توان اظهارنظر کرد.
سوال: تعریف سواد مالی و بیمه‌ای را چه می‌دانید و برای سنجش سطح دانش یا سواد مالی و بیمه‌ای چه نشانگرهایی وجود دارد؟ در این حوزه آیا اعتقاددارید که باید یک راهکار و چارچوب واحد برای آموزش بیمه در کل کشور اتخاذ و اجرا شود؟
بررسی نظرات بزرگان و اساتید حوزه مالی و بیمه برای درک روشن از سواد مالی و سواد بیمه‌ای می‌تواند راهگشا باشد. سوادمالیدربردارنده شناخت و آگاهی شهروندان از مفاهیم و اصطلاحات مالی مانند نرخ بهره، تورم، سرمایه‌گذاری، بازارها و نهادهای مالی، انواع ابزارها و محصولات مالی و شاخص‌های سرمایه‌گذاری است و سواد بیمه‌ای را می‌توان شناخت از انواع بیمه‌های بازرگانی و بیمه‌های اجتماعی، قوانین حقوقی به‌ویژه قانون بیمه، انواع مخاطرات و ریسک‌ها، روش‌های مقابله و مواجهه با ریسک‌ها، انواع پوشش‌های بیمه‌ای و خطرات تحت پوشش، ساختار و تشکیلات صنعت بیمه و نهادهای بیمه‌ای تعریف نمود.
یکی از نشانگرهای مهم و در دسترس برای سنجش سطح سواد بیمه‌ای، سطح برخورداری جامعه از بیمه‌های اجتماعی و مستمری می‌تواند تعریف شود و هم‌زمان با آن بسته به جایگاه و طبقه اجتماعی افراد می‌توان نشانگرهای مشابه را تعریف نمود. به‌عنوان‌مثال میزان برخورداری از بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری، میزان برخورداری از انواع بیمه‌های مسئولیت، میزان برخورداری از بیمه‌های آتش‌سوزی و غیره می‌تواند به‌عنوان نشانگر جهت سنجش سطح سواد بیمه‌ای در نظر گرفته شود. اما برای دریافت پاسخ کامل در این زمینه می‌بایست، مطالعه میدانی در کلیه سطوح جامعه (روستایی و شهری از طبقات مختلف اجتماعی) صورت گیرد تا بتوان به پاسخ روشن‌تری در این زمینه دست‌یافت.
در مورد بخش دوم سؤال، طبق توضیحاتی که در سؤال پیشین ارائه شد، می‌توان مکانیسمی مشابه آنچه تشریح شد طراحی کرد که انجام هر اقدام و فعالیتی نیازمند اتخاذ راهکارهای مناسب و اثربخش هست و از این اتخاذ یک راهکار جوابگو نخواهد بود. به‌عبارت‌دیگر می‌بایست راهبرد ارتقای آموزش سواد بیمه‌ای را بر اساس مکانیسم تشریح شده در پیش گرفت تا به نتایج خوبی دست‌یافت.
سوال: درک درست شرکت‌های بیمه‌ای و صنعت را از نیازها و بحران‌های طبیعی و مشکلات عمومی مردم در توسعه فرهنگ بیمه‌ای چه میزان مؤثر می‌دانید و وضعیت صنعت بیمه ایران در این مقوله را چگونه می‌دانید؟
طبیعی است تصمیم‌گیری درست و منطقی برای انجام هر اقدامی نیازمند شناخت و درک صحیح آن است. به اعتقاد من آموزش بیمه‌ای در راستای بالا بردن سواد بیمه‌ای جامعه باید فراگیر و در همه زمینه‌ها باشد و شناخت نیازها و بحران‌های طبیعی و مشکلات عمومی مردم می‌تواند به متولیان آموزش (شرکت‌های بیمه و بیمه مرکزی) درزمینهٔ شناخت اولویت‌های آموزش بیمه‌ای به شهروندان مورداستفاده قرار گیرد. نکته مهم در این زمینه، استمرار آموزش پس از شناخت اولویت‌های جامعه و همچنین بخش‌بندی جامعه و شناخت شهروندان هدف برای ارائه آموزش درست به افراد درست در زمان درست است.
سوال: الگو گیری صنعت بیمه ایران از شرکت‌های بیمه خارجی در مقوله فرهنگ‌سازی را تا چه میزان مؤثر می‌دانید و آیا آموزش‌های خارجی می‌تواند در این حوزه ما را توانمند و چابک‌تر سازد یا خیر؟
بهره‌گیری از تجارب کشورهای پیشرو در صنعت بیمه که از وضعیت مطلوبی برخوردار هستند قطعاً راهگشا خواهد بود و می‌تواند از جنبه‌های مختلف مانند سیاست‌گذاری آموزش بیمه‌ای، مخاطب شناسی، منابع آموزشی، ابزارهای مورداستفاده، دسته‌بندی آموزش‌ها و غیره موردتوجه قرار گیرد و متناسب با شرایط جامعه، الگوها مورداستفاده واقع شود.
آموزش‌های خارجی می‌تواند نقش بسیار مهمی در توانمندسازی متولیان صنعت بیمه شامل مسئولان بیمه مرکزی به‌عنوان سیاست‌گذاران، شرکت‌های بیمه به‌عنوان تأمین‌کنندگان خدمات و شبکه فروش به‌عنوان عرضه‌کنندگان داشته باشد و خروجی آن می‌تواند منجر به ارتقای سطح سواد بیمه‌ای جامعه شود.
سوال: در حوزه آموزش‌های چابک و پویا برای عموم مردم و ایجاد فرهنگ عمومی بیمه در ایران اگر نمونه یا نکته‌ای دارید، ارائه بفرمایید.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، برای ایجاد فرهنگ عمومی بیمه، باید سواد بیمه‌ای شهروندان را ارتقا و افزایش داد که این امر با اجرای هم‌زمان دو برنامه قابل تحقق خواهد بود. "آموزش ریشه‌ای و پایه از مدارس و آموزشگاه‌ها" و " آموزش عمومی از طریق بیمه مرکزی و شرکت‌های بیمه".
در حوزه آموزش‌های پایه اقدامات خوبی در حال شکل گرفتن است اما برای آموزش شهروندان، در ابتدا باید مخاطبان را شناسایی و بخش‌بندی کرد و سپس بر مبنای نیازهای شناسایی‌شده برای هر گروه، نسبت به اولویت‌بندی و ارائه آموزش با استفاده از ابزارها و کانال‌های مختلف مانند تلفن‌های همراه و اپلیکیشن‌های بیمه‌ای بهره برد.
سوال: نقش بیمه‌هایی همچون بیمه زندگی در آینده بیمه‌ها چه تأثیری داشته و تا چه زمانی بیمه‌ها مبنا و حجم کاری خود را بر اساس بیمه حوادث یا شخص ثالث بنا می‌کنند؟
بررسی سهم رشتههای بیمه‌ای و وضعیترقابت بین شرکت‌های بیمه در رشتههای مختلف در صنعت بیمه کشور با استفاده از شاخص هرفیندال برای داده‌های گردآوری‌شده از سالنامه آماری صنعت بیمه طی سال‌های 1390 تا 1395 نشان می‌دهد که سهم رشتههای بیمه زندگی از کل حق بیمه تولیدی در صنعت در حال رشد بوده و رقابت بین شرکت‌ها بر سر جذب پرتفوی بیشتر در رشته عمر و سرمایه‌گذاری رو به افزایش است که این موضوع نشان‌دهنده اهمیت بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری به‌عنوان یک محصول استراتژیک برای جذب منابع پایدار برای شرکت‌های بیمه است و به‌نوعی تضمین‌کننده حیات و تداوم کسب‌وکار شرکت‌های بیمه (البته به‌شرط مدیریت درست سایر منابع در اختیار شرکت‌ها) تلقی می‌شود.
ازاین‌رو با نگاهی به عملکرد و همچنین تبلیغات و برنامه‌های شرکت‌های بیمه مشاهده می‌شود که اکثر شرکت‌های بیمه با درک اهمیت سایر بیمه‌ها به‌ویژه بیمه‌هایی عمر در حال اصلاح و بهبود ترکیب پرتفوی خود و کاهش سهم رشتههای پر ریسک در سبد حق بیمه‌های تولیدی خود هستند.
در این خصوص لازم به ذکر است در حال حاضر این شرکت از شرایط مطلوب و ترکیب پرتفوی بهینه‌ای برخوردار است و بر اساس آمارهای موجود و در راستای استراتژی حفظ ترکیب بهینه، در پنج‌ماهه نخست سال جاری، 32 درصد از پرتفوی شرکت، مربوط به رشتههای عمر و سرمایه‌گذاری و عمر زمانی بوده و حدود 14 درصد از پرتفوی به رشته پر ریسک درمان اختصاص دارد.
سوال: نوآوری و بهره‌وری در شرایطی که بیمه‌ها می‌توانند به‌عنوان یک ابزار سرمایه‌ای در اقتصاد مطرح شوند، چگونه به واقعیت می‌پیوندد؟
افزایش بهره‌وری و به حداکثر رساندن بازدهی در هر سازمانی به عوامل متعددی ازجمله رهبری و سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی صحیح و اصولی، اجرای درست برنامه‌ها، نظارت بر عملکرد و ارائه بازخورد و بهبود مستمر فرآیندها بستگی دارد و در شرکت‌های بیمه به‌طور خاص علاوه بر موارد فوق، اهمیت دادن به نیروی انسانی، ارائه آموزش‌های تخصصی اثربخش، پیاده‌سازی نظام مدیریت دانش و استفاده از فناوری‌های روز تأثیر بسزایی در تحقق بهره‌وری شرکت‌های بیمه خواهد داشت. برای نوآوری، پیش از هر چیز باید فضا، زیرساخت‌ها و زمینه‌های مشارکت کارکنان را فراهم نمود و با یک سیاست‌گذاری مناسب و انگیزاننده، انگیزه‌های لازم در کارکنان را باید ایجاد و تقویت کرد و در حال حاضر نوآوری در محصولات و خدمات یک از اصلی‌ترین محورهای صنعت بیمه است.
سوال: حضور استارت‌آپ‌های بیمه‌ای و تعامل با آن‌ها در دستور کار قرار دارد یا این بیمه توانسته ازلحاظ استارت‌آپی فعالیت‌های خود را پیش ببرد؟
هرچند تاکنون فرصت بهره‌برداری از استارت‌آپ‌های بیمه‌ای در این شرکت به وجود نیامده اما علاوه بر اینکه امکان ارائه پوشش‌های بیمه‌ای در حوزه استارت‌آپ‌ها از بسترهای موجود این شرکت است، شرکت «بیمه ما» به‌عنوان یکی از شرکت‌های چابک و پیشتاز در صنعت بیمه کشور، همواره مترصد بهره‌برداری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های نوین و ازجمله استارت‌آپ‌ها بوده است.
در حال حاضر شرکت «بیمه ما» امکان‌سنجی مشارکت دریکی از استارت‌آپ‌ها را در دستور کار خود داشته و در صورت فراهم شدن بسترهای موردنیاز برای سرمایه‌گذاری، به‌زودی گام‌های نخستین یکی از طرح‌های بزرگ در حوزه ITC با مشارکت تمام‌عیار «بیمه ما» برداشته خواهد شد؛ این شرکت با درک اهمیت و نقش فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی در تغییر کسب‌وکارهای مختلف، اقدام به راه‌اندازی مرکزی به نام آینده‌پژوهی در زیرمجموعه معاونت برنامه‌ریزی و فناوری کرده و در این راستا کارگروه ویژه‌ای برای مطالعه و رصد تحولات حوزه فناوری و استارت‌آپ‌ها ایجاد کرده است.
سوال: سرمایه‌گذاری‌های این بیمه بر چه بخش‌هایی متمرکزشده است؟
در یک نگاه کلی با توجه به تغییر و تحولات ناشی از فناوری‌ها از یکسو و شرایط اقتصادی کشور از سوی دیگر، تمرکز شرکت «بیمه ما» بر حول پنج محور زیر شکل‌گرفته است و انتظار می‌رود با تحقق هدف‌گذاری‌های انجام‌شده، در همه حوزه‌ها شرکت «بیمه ما» به‌عنوان یک شرکت الگو و سرآمد و قابل‌اتکا در صنعت بیمه بیش‌ازپیش مطرح شود.
-افزایش سطح دانش و مهارت کارکنان و تربیت نیروی متخصص و حرفه‌ای هم درزمینهٔ فنی و هم درزمینهٔ اجتماعی سازی
-گسترش شبکه تخصصی کارآمد فروش بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری
-بهبود و اصلاح فرآیندها
-ارائه خدمات بیمه‌ای به بیمه‌گذاران حرفه‌ای و تخصصی مانند شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران
-سرمایه‌گذاری در چارچوب آیین‌نامه 60 شورای عالی بیمه و متناسب با پرتفوی بیمه‌ای و تعهدات کوتاه‌مدت و بلندمدت شرکت درزمینهٔ های مختلف و مشارکت در سرمایه‌گذاری
سوال: با شدت گرفتن تحریم‌ها، معمولاً بیمه‌ها با نوسان همراه می‌شوند، آیا راهکاری برای برون‌رفت از این نوسانات وجود دارد؟
تحریم‌ها تأثیر مستقیمی بر روابط کاری و قراردادهای شرکت‌های بیمه ایرانی با کارگزاران و بیمه‌گران اتکایی خارجی دارند و شرکت‌های بیمه را در پذیرش ریسک‌های بزرگ دچار مشکل می‌کنند.
به‌طورکلی شرکت‌هایی که بخش بیشتری از پرتفوی آن‌ها را بیمه‌های خرد تشکیل می‌دهند کمتر دچار نوسان می‌شوند و در مقابل شرکت‌های بیمه‌ای که صنایع بزرگ و مادر را تحت پوشش قرار داده‌اند در معرض تهدید بزرگ‌تری قراردادند و دچار نوسانات بیشتری می‌شوند.
با این توضیحات می‌توان نتیجه گرفت که شرکت‌های بیمه برای پیشگیری از قرار گرفتن در معرض این نوسانات نیازمند به تقویت خرده‌فروشی از طریق شبکه فروش خود رادارند تا در کار آن بتوانند با خیال آسوده‌تری نسبت به پوشش ریسک‌های بزرگ اقدام نمایند؛ با تشکیل صندوق‌های اتکایی مشترک و کمک و حمایت‌های مادی دولت صنعت بیمه کشور این مرحله را نیز با سربلندی و موفقیت پشت سر خواهد گذاشت.
سوال: تعامل و همکاری با طرف‌های خارجی (بیمه‌های خارجی) تا چه حدی در دستور کار قرارگرفته است؟
بررسی سوابق فعالیت و تعامل شرکت «بیمه ما» با شرکت‌های بیمه اتکایی خارجی به‌خوبی نشان‌دهنده عملکرد شایسته و مناسب این شرکت در عملیات اتکایی بوده است به‌گونه‌ای که این شرکت در سال 2017 و 2018 توانست با اتکا به شفافیت و عملکرد مناسب خود به‌عنوان تنها شرکت بیمه‌ای کشور، با دو شرکت بیمه اتکایی "اسکور" و "پارتنر ری" (به‌عنوان چهارمین و هفتمین شرکت اتکایی معتبر دنیا) قرارداد عقد نماید و ریسک‌های بزرگ خود را به این شرکت‌ها منتقل نماید.
در ادامه سیاست این شرکت و با توجه به پیش‌بینی‌های قبلی خود مذاکره و تعامل با شرکت‌های بیمه خارجی که امکان همکاری با کشور حتی در شرایط تحریم را داشته باشند آغاز نموده بود که پیشرفت‌های خوبی هم در این زمینه حاصل‌شده است.
