عربستان سعودی، کشوری که بندبندش از هم گسسته می‌شود

گروه بین الملل خبرگزاری فارس ـــ حسین آقامحمدی: عربستان کشوری است که غالبا برای کشورهای منطقه مشکلاتی را ایجاد و در برخی از آشوب‌های ایجاد شده در منطقه خاورمیانه نقش فعال ایفا کرده است. اکنون این سؤال ممکن است ایجاد شده باشد که کشوری که معمولا برای سایر کشورها ایجاد مشکل می‌کند با چه مشکلات و معضلاتی مواجه است؟ این نوشتار به بررسی مشکلات عربستان با سایر همسایگان خود و همچنین قسمتی از مشکلات داخلی عربستان پرداخته و در سه بخش تنظیم شده است که قسمت اول آن از مد نظر خوانندگان محترم گذاشت. مطالب پیش رو قسمت دوم این گزارش است.

روابط متزلزل دو همسایه در پس لبخند‌های دیپلماتیک

امارات متحده عربی یکی دیگر از همسایگان عربستان است که در شرق این کشور واقع شده و حدود 5 میلیون و 300 هزار سکنه دارد.

امارات نیز که معمولا یکی از متحدان سیاسی عربستان می‌باشد از گزند زیاده‌خواهی‌های سرزمینی عربستان در امان نبوده است. در سال 1974 توافقی بین دو کشور منعقد و مرزهای دو خاکی دو کشور مشخص شدند.

مهمترین مشکلات مرزی بین عربستان و امارات مربوط به مناطق خورالعدید و بوریمی است. بوریمی منطقه‌ای نفت‌خیز در جنوب شرقی ابوظبی است که علی رغم توافقاتی در سال 1974 بین دو کشور کماکان از موارد مورد مناقشه دو طرف بوده و عربستان برداشت نفت توسط امارات از مناطق مرزی را غیرقانونی می‌داند.

همچنین از دیگر موارد اختلافی مرزی بین دو کشور می‌توان به مناقشه بر روی منطقه خورالعدید اشاره کرد. منطقه خورالعدید تنها راه خشکی بین امارات و قطر است که این دو کشور همواره مخالف سیطره عربستان بر این منطقه بوده‌اند. گرچه بر اساس توافق 1974 این منطقه نیز به عربستان تعلق دارد اما امارات کماکان علی رغم اعتراض به قرارداد 1974 و ناعادلانه بودن آن و همچنین تحت فشار بودنش برای امضای آن هراس این را دارد که عربستان آب‌های سرزمینی که در واقع مسیر آبی بین امارات و قطر است را مدعی شود که در این صورت منطقه نفتی زرکوه که در حال حاضر امارات و قطر در حال بهره‌برداری از آن هستند به عربستان تعلق خواهد یافت.

طبق برآورده‌های اخیر، منطقه مورد ادعا حدود 15 میلیارد بشکه ذخایر قطعی نفت و حدود 650 میلیون متر مکعب گاز طبیعی است.

مناطق دیگری نیز مورد مناقشه دو طرف هستند که بر اساس توافق 1974 به عربستان تعلق یافته اما امارات متحده عربی مدعی است این توافقنامه در شرایطی امضا شده است که امارات در حال استقلال بوده و عربستان نیز اعلام کرده بود تا زمانی که امارات شروط  توافقنامه 1974 را قبول نکند، این کشور را به رسمیت نخواهد شناخت، به همین دلیل امارات تحت فشار این توافقنامه را پذیرفته و اکنون به آن توافقنامه پایبند نیست.‏

اختلافات مرزی عربستان موجب شده است که دو کشور در مواضع سیاست خارجی خود نیز با یکدیگر دچار تعارضاتی شده و این مسائل به حوزه سیاست داخلی نیز کشیده شود.

از دیگر مسائل سیاسی دو کشور می‌توان به خروج امارات از طرح پول واحد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اشاره کرد. این امر در اعتراض به انتقال دبیرخانه مقر بانک مرکزی پول واحد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از امارات به عربستان تحت فشار ریاض بود. بعد از این اقدام امارات، تشکیل پول واحد عربی تقریبا به فراموشی سپرده شد.

مسئله دیگری که نشان از تنش در روابط دو کشور دارد اعلام وزارت خارجه امارات به اتباع خود جهت تهیه گذرنامه برای سفر به عربستان است.

همچنین عربستان در سال 2009 تردد اتباع دو کشور به وسیله کارت شناسایی را ممنوع اعلام کرد و اتباع امارات را مجبور به دریافت مجوز خروج از سفارت این کشور در عربستان برای خروج از خاک سعودی نمود. ترسیم نقشه‌ای از کشور امارات بر روی کارت شناسایی شهروندان این کشور که مغایر مرزبندی‌های 1974 بود و در آن نقشه خاک امارات به قطر متصل شده بود دلیل این اقدام ریاض بود.

نفت و گاز و اختلافاتی مرزی گوشه‌ای از تنازعات عربستان و کویت

شیخ نشین کویت با مساحتی کمتر از یک میلیون کیلومتر مربع در شمال عربستان سعودی قرار دارد. این کشور مانند سایر همسایگان عربستان از گزند حکام سعودی در امان نبوده است. جزایر قاروه و ام المرادم از موارد اختلافی بین دو کشور است.

علی‌رغم عقد توافقنامه‌ای در سال 1965 بین دو کشور برای حل اختلافات اما مشکل این دو جزیره حل نشد.

خبرگزرای مهر در مطبی با اشاره به میادین مشترک نفتی آرش بین سه کشور ایران، عربستان و کویت آورده است: عربستان و کویت در این پروژه با یکدیگر دچار اختلافاتی شده‌اند. این میادین با ذخیره بیش از یک هزار میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی و بیش از 300 میلیون بشکه نفت خام در شمال غربی خلیج فارس قرار گرفته است. با گذشت زمانی حدود 40 سال از کشف این میدان و علی رغم حفر اولین چاه توسط شرکت ملی نفت ایران در این میدان، تاکنون توسعه این میدان توسط این کشورها صورت نگرفته است.

اختلاف کویت و عربستان در خصوص این میدان ناشی از زیاده‌خواهی عربستان است که موجب توقف پروژه مشترک عربستان و کویت برای توسعه میدان شده است.

در ابتدا قرار بود که گاز تولیدی این میدان در منطقه فرا ساحل تقسیم و از طریق دو خط لوله به دو کشور ارسال شود. دولت عربستان در اوایل سال 2012 مقامات کویت را تحت فشار قرار داد تا کل گاز تولید این میدان ابتدا به بندر خفجی در خاک عربستان ارسال و سهم کویت از آن جا به خاک کویت منتقل شود که با مخالفت حکام کویتی مواجه شد.

پیش از این نیز به نگرانی حاکم کویت از اقدام عربستان در فراخوانی سفیر خود از قطر اشاره شده که گوشه‌ای از اختلافات سیاسی دو کشور است.

اعتراض یمن به توافق عربستان و عمان

عربستان با سلطان نشین عمان نیز دارای مرزهای مشترکی است که در آنها نیز اختلافاتی بین دو کشور وجود داشت. دو طرف بعد از مذاکراتی محرمانه در سال 1990 توافقنامه‌ای برای تحدید مرزها منعقد کردند که یمن به دلیل اینکه خود را در اراضی مورد توافق عمان و عربستان صاحب حق می‌دانست تا پیش از یکپارچه شدن با آن مخالف بود.

مشکلاتی از جنس دیگر

اما قسمتی از مشکلات عربستان با سایر کشورها را نمی‌توان تنها به تفکیک کشور به کشور آورد که بیشتری این کشورها مربوط به حوزه دخالت‌ها و موضع گیری‌های عربستان در سایر کشورها است که دامنه آن چندین کشور را در بر می‌گیرد.

موضوع بحرین و دخالت‌های آل سعود در این کشور از جمله مسائلی است که واکنش‌های متفاوتی از سوی کشورهای مختلف در پی داشته است. عربستان که خود را پدر خوانده کشورهای عربی می‌داند حق هر نوع دخالت و اعمال نفوذ در این کشورهای را برای خود محفوظ دانسته تا جایی که با اعزام نیروی نظامی به بحرین به مقابله با مردم بحرین برخواسته و اقدام به برخورد با مردم بی دفاع بحرین می‌کند. از این قبیل اقدامات عربستان که سعی در بر کرسی نشاندن حکومت‌های کاملا موافق و همراه خود دارد و از هیچ اقدامی در این راه ولو کشتن مردم آن سامان ابایی ندارد بسیار است. یکی از دلایل این امر همگام سازی کشورها در جهت حرکت عربستان و فشار به آنها برای برآورده کردن خواسته‌های عربستان است و این کار تا جایی پیش خواهد رفت که عربستان با ایجاد حکومت‌های دست‌نشانده قصد دخالت در امور کشورها را دارد و تا جایی به حرکت خود ادامه می‌دهد که حاضر است مردم کشورها را برای منافع خود قربانی نماید و از طرفی نمی‌خواهد کشورها اعتراضی به شیوه جنگ طلبی خارجی عربستان و حکومت نامشروع داخلی عربستان نمایند.

عربستان کار را بجایی رسانده که خود در کشوری مثل بحرین اقدام نظامی می‌کند ولی اعتراض سایر کشورها به کشتار مردم بی دفاع بحرین توسط حکومت این کشور را بر نمی‌تابد و آن را دخالت در امور داخلی بحرین می‌داند ولی دخالت نظامی خود را دخالت در امور داخلی بحرین نمی‌داند.

نکته‌ای که در خصوص عربستان کاملا روشن است این موضوع است که حکام سعودی در داخل کشور با بحران‌های بسیاری از جمله بحران مشروعیت مواجه می‌باشند و سعی می‌کنند که بحران‌های داخلی خود را با سیاست خارجی حل کرده و ذهن مردم کشورش را به اوضاع خارجی مشغول کرده و از اعتراض‌های داخلی و توجه به مشکلات داخل بکاهند.

دخالت‌های عربستان در سوریه و عراق و کمک به گروه‌های تروریستی که با حکومت‌های مرکزی این کشورها در حال جنگ هستند از دیگر اقدام توسعه‌طلبانه و مداخله جویانه عربستان است. رقابت با قطر بر روی تصدی کرسی ریاست مخالفین خارجی دولت سوریه، ارسال سلاح و تجهیزات به مخالفین دولت سوریه و همچنین تروریست‌های در حال مبارزه با دولت عراق، از دیگر اقدامات عربستان است. البته ناگفته نماند که این اقدام عربستان دامن گیر حکومت این کشور شد.

ادامه دارد...