با ماموریت حذف رانت وارد عرضه خودرو در بورس شدیم/قیمت گذاری دستوری؛ مهمترین مساله صنعت خودرو

بورس نیوز: حامد سلطانی نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران در نشست خبری با شرکت‌های خودروسازی اظهار کرد: درباره عرضه خودرو بحث‌های متعددی وجود دارد. همین الان یک خبر بدهم که دنای ایران خودرو با کاهش قیمت ۱۸۵ میلیون تومان در بورس کالا معامله شد. حذف رانت همین است. وقتی ما جایی قیمت گذاری می‌کنیم، وقتی قیمت را ثابت در نظر می‌گیریم و به باقی مولفه‌ها توجه نمی‌کنیم عده‌ای بازیگرانی می‌شوند که از این رانت بهره‌مند خواهند شد. ضمن اینکه اتفاق دیگر این اینکه افرادی سعی می‌کنند که این شکاف را بیشتر کنند.

وی افزود: ما میدانیم که خودرو کالای مصرفی است و شاید قیمت گذاری به این صورت در جا‌های دیگر سابقه نداشته باشد. اما اگر واقعا به مدل بهینه دیگری می‌رسیم ارائه شود و اگر نیست چیزی که تا الان به ذهن سیاستگذاران رسیده این است که عرضه خودرو در بورس، روش بهترین روش حذف رانت است. مثلا در دانشکده‌های اقتصاد که قیمت یکی از مهمترین مولفه‌های اقتصادی است؛ در فضای اقتصادی بر مبنای آن سیاستگذاری می‌شود. فکر می‌کنم اولین بحث که در رشته اقتصاد مطرح می‌شود بحث قیمت است.

مدیرعامل بورس کالا ادامه داد: اگر قیمت درست سیاستگذاری نشود علامت‌های درستی به اقتصاد نمی‌دهد و ممکن است سرمایه گذاری را تحت الشعاع قرار دهد. در قیمت گذاری دستوری در برهه‌هایی می‌بینیم که کالا‌هایی در بازار غیب می‌شوند و در پستو‌ها پنهان می‌شود. بحث قانون عرضه خودرو در بورس کالا ماده ۳۶ قانون احکام دائمی اشاره دارد به اینکه کالا‌هایی که در بورس پذیرش می‌شوند بر اساس قانون آن بورس‌ها باید معامله شوند. ماده ۱۸ قانون توسعه ابزار‌ها نیز می‌گوید کالای پذیرفته شده در بورس باید از نظام قیمت گذاری خارج شود.

ما با ماموریت حذف رانت وارد این بازار شدیم

سلطانی نژاد همچنین بیان کرد: در جلسه‌ای در شورای عالی بورس در خدمت همه دینفعان بازار خودرو بودیم و نهایتا به این اجماع رسیدیم که عرضه خودرو در بورس کالا بهترین راهکار برای حذف رانت‌ها خواهد بود. به اذعان برخی از رسانه‌ها معاملات خودرو برای بورس کالا با وجود اهمیت آن، حجم قابل توجهی از ارزش معاملات بورس کالا را تشکیل می‌دهد در حالی که این طور نیست. ما با ماموریت حذف رانت وارد این بازار شدیم. از ابتدای سال تاکنون ارزش معاملات بورس کالا بالغ بر ۷۰۰ هزار میلیارد تومان شده که رکورد سال گذشته را پشت سر گذاشته و پیش بینی ما این است که تا پایان سال به هزار هزار میلیارد تومان برسد.

وی خاطرنشان کرد: بعضی‌ها ممکن است که بگویند این اعداد، تورم است. حجم معاملات در بورس کالا رشد ۷۰ درصدی داشته است. یعنی رشد حجمی ۷۰ درصدی و رشد ارزشی ۴۸ درصدی ارزش معاملات بورس کالا را تشکیل داده است. از بازار خودرو فقط ۳ درصد آن در بورس کالا معامله می‌شود یعنی بخش قابل توجهی خارج از بورس صورت می‌گیرد. ارزش بازار خودرو حدود ۱۹ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است. یعنی خودرو‌هایی که مشمول قیمت گذاری شورای رقابت و نهاد‌های دیگر بودند هنوز وارد بورس نشدند.

بورس کالا مثل یک زمین مسابقه است

مدیرعامل بورس کالا درخصوص میزان عرضه خودرو در بورس توضیح داد: ما شاهد عرضه ۳۴ هزار دستگاه خودرو در بورس کالا بودیم. منافع حاصله برای تولیدکنندگان حدود ۱۰ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان، سود خریداران نهایی ۴ هزار و ۴۰۰ هزار میلیارد تومان، درآمد مالیاتی دولت حدود ۵۴۰ میلیارد تومان بوده است.

وی ادامه داد: همه این موارد نشان دهنده این است که مخالفت‌ها با حذف این رانت اوج گرفته است. با عرضه در بورس، شرکت‌های تولیدکننده در واقع جوابگوی سهامداران خواهند بود و می‌توانند به فرصت‌های جدید سرمایه گذاری فکر کنند. هر بازاری اول تلاطماتی خواهد داشت. متاسفانه به نوسانات ارز هم برخوردیم. بورس کالا مثل یک زمین مسابقه است که شرایط را برای فعالان بازار فراهم می‌کند. بورس کالا، خود؛ نقشی در این بازار ندارد و به عنوان داور برای فعالانی که در این زمین بازی می‌کنند ایفا می‌کند، فعالیت دارد. نکته دیگر اینکه بخش قابل توجهی از عرضه خودرو خارج از بورس انجام می‌شود و با قیمت‌های متفاوت باعث می‌شود که کل عرضه در مقابل کل تقاضا قرار نگیرد.

در ادامه این نشست، مهدی خطیبی، مدیرعامل ایران خودرو بیان کرد: دوستان اشاره کردند امروز مهمترین مساله ما در صنعت خودرو قیمت گذاری دستوری است. چرا شورای رقابت، سازمان حمایت، مصوبه سران قوا و ستاد تنظیم بازار در این موضوع نقش ایفا می‌کند. امروز صنعت خودرو، ۳۸ درصد از نظر ریالی سهم بازار را به خودروسازان غیر از ایران خودرو و سایپا تخصیص داده است. حالا سوال من این است که آیا به این بازار می‌توانیم بازار انحصاری بگوییم؟ خود من با این مفهوم به صورت ریشه‌ای مشکل دارم و برای من جای تردید وجود دارد. جامعه دانشگاهی و نخبگان اقتصادی به این موضوع ورود کنند. نکته دیگر در جلسه انجمن خودروسازان که معاون حمل و نقل وزارت صمت در آن جا حضور داشت گفت خود من باورم نمی‌شد که این همه خودروساز دور یک میز جمع شوند. ما بازیگران زیادی را در زمینه تولید خودرو داریم و اینکه مدام از انحصاری بودن صحبت کنیم نادیده گرفتن بخش هاست.

وی بیان کرد: موضوع بعدی به راحتی می‌توانیم ثابت کنیم که بیش از ۳۵۰ هزار میلیارد تومان طی ۵ سال گذشته از جیب خودروساز، دولت و سهامداران ایران خودرو بیرون رفته است. بررسی این موضوع نیز کار سختی نیست. این منافع کجا رفته است. آیا به جیب مردم رفته است؟ این مردم از طریق سهام عدالت یک چهارم سهامدارایران خودرو هستند. یعنی سودوزیان ایران خودرو به آن‌ها مرتبط است. ۳۵۰ هزار میلیارد تومان از جیب این مردم خارج شده است. شفاف‌تر از گروه صنعتی ایران خودرو از نظر اطلاع رسانی وجود ندارد.

مدیرعامل ایران خودرو ادامه داد: من از وزیر اقتصاد خواهش کردم تکلیف ماده ۹۰ سیاست‌های اجرایی اصل ۴۴ را مشخص کنید. به طور واضح مشخص شده که درصورتی که به فروش زیر قیمت تمام شده به بنگاه اقتصادی تکلیف کنیم باید جبران زیان انجام شود. راهکار و آیین نامه آن مشخص شده است. سازمان حسابرسی، سازمان برنامه و اداره کل تسویه دیون دولتی سه سازمانی هستند که باید به این موضوع ورود و تعیین تکلیف کنند.

با عرضه در بورس، جلوی زیان را گرفتیم

خطیبی توضیح داد: بنابراین اعتقاد راسخ دارم با توجه به موضوعات مطرح شده هیچ راه حل ممکنی بهتر از بورس کالا وجود ندارد. با عرضه امروز حدود ۲۸ هزار دستگاه در بورس عرضه کردیم. این یعنی اینکه حدود ۲۸۰۰ میلیارد تومان جلوی زیان را گرفتیم و توانستیم به همین میزان از زیان انباشته سال گذشته را کاهش دهیم. ضمن اینکه مردم نیز خودروی ۶۰۰ میلیون تومانی را در بورس با ۱۸۰ میلیون تومان کمتر از قیمت خریداری کردند.
وی گفت: خواهشم از وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس این است که در این زمینه پافشاری و استقامت لازم را داشته باشند. من از طرف ایران خودرو قول می‌دهم که تا حد توان پای سیاست هستیم و مکلف هستیم که از هر امکانی که برای ما فراهم می‌شود تا از زیان انباشته ما کسر شود، استفبال می‌کنیم.

در ادامه این نشست، دانش جعفری، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد خاطرنشان کرد: نکاتی درباره موضوعات مطرح شده وجود دارد. اصل بحث، درباره مشکل خودرو و عدم تعادل بین عرضه و تقاضاست. در واقع اتفاقاتی که در کشور افتاده از طرفی عرضه را کم کرده و تولید خودروی داخلی کاهش یافته است. از سوی دیگر تقاضا بیش از حد بالا رفته است. این تقاضا، تقاضای واقعی نیست، اما تقاضایی است که برای حفظ ارزش پول ملی صورت می‌گیرد. خیلی‌ها فکر می‌کنند اگر خودرو را به عنوان سرمایه گذاری بخرند و کنار بگذارند می‌توانند جبران دارایی را در پی دارد. در بسیاری از پارکینگ‌ها خودرو‌هایی مشاهده می‌شود که خاک می‌خورد و استفاده نمی‌شود.