به گزارش بورس نیوز، انقلاب صنعتی اول با اختراع ماشین بخار و تاثیرات آن آغاز شد و سپس انقلاب صنعتی دوم با ایجاد کارخانه‌ها و خطوط تولید انبوه شکل گرفت. در گام بعد، انقلاب صنعتی سوم با به وجود آمدن رایانه‌ها و استفاده از اینترنت مفهوم یافت و در حال حاضر نیز انقلاب صنعتی چهارم با تمرکز بر تعاملات هوشمند میان انسان با ماشین، و ماشین با ماشین و نیز تحولات نوینِ فرایندی در حال شکل‌گیری است. گفتنی است که انقلاب صنعتی چهارم بر پایه انقلاب صنعتی سوم بنا نهاده شده است و ارتباط تنگاتنگی میان آن‌ها وجود دارد. آنچه باعث تمایز می‌شود تفاوت در سرعت، انعطاف‌پذیری، پاسخ‌گویی، دامنه اثرگذاری، ارتقای صحت و دقت اطلاعات، میزان توسعه هوشمندسازی، ارتقای سطح دیجیتالی کردن، اتوماسیون پیشرفته، حرکت به سمت یکپارچگی، هماهنگی و همسویی مضاعف و ارزشمندتر شدن داده‌ها، اطلاعات و دانش‌های کسب‌شده است؛ بنابراین می‌توان گفت که انقلاب صنعتی چهارم قطعا در صنعت فولاد تغییراتی شگرف ایجاد خواهد کرد. هوشمندسازی و استفاده از فناوری‌های نوین این امکان را برای شرکت‌های فولادی فراهم می‌کند که بهره‌وری را افزایش دهند، نگهداری و تعمیرات را اثربخش کنند، سطح موجودی‌های خود را به حداقل برسانند و به سمتی پیش بروند که خواسته‌ها و انتظارات مشتریان را با چابکی بسیار برآورده کنند. همچنین با این رویکرد، قابلیتی ایجاد می‌شود که اطلاعات مربوط به تولید و مصرف فولاد در فضایی کاملا شفاف در دسترس تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان قرار گیرد.
انقلاب صنعتی چهارم و آینده فولاد
زنجیره ارزش فولاد و دیگر فلزات اساسی مسائل و پیچیدگی‌های خاص خود را دارد که از جمله آن‌ها، می‌توان به مواردی همچون وجود سرمایه‌گذاری‌های گسترده، خطوط تولید پیوسته، سیستم‌های نت درهم تنیده، تمهیدات ایمنی خاص، آزمایشگاه‌ها و کنترل کیفی اختصاصی، محصولات متنوع به لحاظ کاربرد، ابعاد و آنالیز شیمیایی، سیستم‌های حمل‌ونقل سنگین، انباشت و برداشت مواد و سیستم‌های تخلیه و بارگیری، انبارش کالا و ... اشاره کرد که به نظر می‌رسد تنها راه مدیریت موثر این سیستم‌های پیچیده و غلبه بر محدودیت‌های انسانی، هوشمندسازی و دیجیتالی کردن شرکت‌ها است. این امر بدان معناست که تولیدکنندگان فولادی با استفاده از فناوری‌های به‌روز می‌توانند فرآیند‌های خود را با دقت بالا کنترل کرده و با انجام بهینه‌سازی‌های به‌موقع در هزینه، زمان و دیگر منابع سازمانی، صرفه‌جویی کنند. با توجه به موارد مذکور، تولیدکنندگان در آینده‌ای نزدیک می‌توانند خدمات متفاوتی به لحاظ کمی و کیفی به مصرف‌کنندگان ارائه کنند و این تعاملات نهایتا به افزایش تقاضا و توسعه در طرف عرضه منجر خواهد شد.
با توجه به مواردی از قبیل امکان پیش‌بینی قیمت و میزان بهینه تولید و فروش با الگوریتم‌های پیشرفته، استفاده از چاپ سه‌بعدی در ساخت و تولید قطعات، تجهیزات و ابزارآلات، اینترنت اشیا، فناوری‌های تشخیص مکان، رابط‌های پیشرفته انسان‌ـماشین، اعتبارسنجی و ارتقای امنیت، حسگر‌های هوشمند، دستگاه‌های همراه، رایانش ابری، واقعیت افزوده، وسایل خودکنترل و خودران و... می‌توان امید بسیار داشت که تحولات قابل‌ملاحظه‌ای در مدیریت کیفیت و بازده تولید، بهره‌وری در حوزه نگهداری و تعمیرات، شفافیت در حوزه منابع انسانی، مدیریت زنجیره تامین، کاهش هزینه حمل‌ونقل و انبارداری، کاهش ریسک، ارتقای سیستم ارتباط با مشتریان، افزایش صحت، دقت و سرعت در فرایند‌های مالی، بهینه‌سازی مصارف، حامل‌های انرژی و آب، ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست و پیشرفت سریع اقدامات و پروژه‌ها به وقوع بپیوندد. در این صورت است که می‌توان شاهد کاهش قیمت تمام‌شده، فروش بهینه محصولات و خدمات و به دنبال آن افزایش حاشیه سود سازمان بود.
انقلاب صنعتی چهارم، علاوه بر ایجاد تحولاتی در زمینه فرایند‌های تولید فولاد، تاثیرات فراوانی بر میزان تقاضا و مصرف فولاد، که هم‌اکنون در حال تغییر الگو به سر می‌برد، خواهد داشت. از جمله این تغییرات می‌توان به مواردی همچون استفاده از خودرو‌های الکتریکی و خودران در صنعت اتومبیل‌سازی، کشتی‌های هوشمند، به وجود آمدن کلان‌شهر‌های دیجیتالی و سازگار با محیط‌زیست، استفاده‌های خاص در صنایع نظامی و فضایی، ساختمان‌ها و سازه‌های بسیار پیشرفته، قطار‌های تندرو، کشاورزی نوین، مهندسی پزشکی و... اشاره کرد که این موارد، خود نیازمند حمل‌ونقل نوین، بهینه‌سازی ترکیب مواد، بازیافت اثربخش، کنترل فرایند‌های تولید، تامین و فروش به کمک فناوری هوشمند، روباتیک و اتوماسیون پیشرفته، فولاد‌های سبک و فوق‌سبک و با آلیاژ خاص و... هستند. البته دور از ذهن نیست که در آینده، سازمان‌ها و موسسات علمی و تحقیقاتی با کمک تولید انبوه و توسعه مواد پیشرفته، کامپوزیت‌های خاص و مواد فوق‌سبک و با استحکام بالا به عنوان کالای جایگزین فولاد، موجبات کاهش مصرف آن را فراهم آورند.
علی‌رغم اهمیت بالای هوشمندسازی فرایند‌های تولیدی، در ایران تاکنون فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی‌های مقتضی در این زمینه به صورت محدود انجام گرفته و نیاز است با سیاست‌گذاری در این حوزه با جدیت و سرعت بیشتری پیش برود. لازم است که نهاد‌های بالادستی و سیاست‌گذار بررسی‌های هوشمندانه‌ای در مورد مسیر پیشِ‌رو و الزامات آن انجام دهند و استراتژی‌های صنعت فولاد کشور را با شفافیت برای شرکت‌های فولادی ترسیم کنند تا آن‌ها نیز بتوانند مدل‌های کسب‌وکار و الگو‌های عملیاتی خود را طی زمان با آن‌ها تطبیق دهند.
از اصلی‌ترین چالش‌های موجود بر سر راه صنعت فولاد کشور در مسیر توسعه تکنولوژیکی و همسویی با سایر تولیدکنندگان فولاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· دسترسی ناکافی به فناوری‌های روز در زمینه انقلاب صنعتی چهارم؛
· کمبود نیروی انسانی متخصص و دانشمند و باتجربه در زمینه استفاده از فناوری‌های نوین؛
· نبود یک طرح جامع و یکپارچه در زنجیره صنعت فولاد کشور با موضوع انقلاب صنعتی چهارم؛
· روشن نبودن مسیر پیشِ‌روی شرکت‌های فولادی تولید‌کننده و فقدان آگاهی لازم در این حوزه؛
· ضعف در زیرساخت‌ها، شبکه، سخت‌افزار و نرم‌افزار در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات؛
· نیاز به صرف منابع فراوان و هزینه بالای جایگزینی و یا سازگار کردن سیستم‌های قدیمی و جدید؛
· ترس از رو‌به‌رو شدن با تغییر و تحول و فقدان اطمینان لازم برای حرکت در این مسیر.
قدم در راه هوشمندسازی
شرکت فولاد خوزستان طی سال‌های گذشته، با تمرکز بر اهداف استراتژیک تحول در سیستم‌های اطلاعاتی و اتوماسیون یکپارچه و همچنین یکپارچه‌سازی زیرساخت‌های ارتباطی و مرکز داده، توانسته است به شکلی مناسب از فناوری‌های نوین در خطوط تولید خود بهره بگیرد. برای مثال، می‌توان به استفاده از الگوریتم‌های برنامه‌ریزی پیشرفته در فرایند فولادسازی و تولید مذاب، اجرای سیستم‌های مانیتورینگ، اجرای چتر وایرلس، طراحی داشبورد‌های مدیریتی، توسعه سیستم‌های اپلیکیشن موبایل و... اشاره کرد. این شرکت به دنبال آن است تا بتواند در سال‌های آینده پوشش حداکثری را برای فرایند‌های خود توسط سیستم‌های اطلاعاتی یکپارچه فراهم سازد و همچنین اتوماسیون صنعتی را به طور گسترده در سطح سازمان توسعه دهد. از دیگر برنامه‌های این شرکت می‌توان به توسعه و یکپارچه‌سازی مدیریت محتوا، استقرار تکنولوژی‌های جدید در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، همکاری نزدیک‌تر با دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و پارک‌های علمی و فناوری و تدوین نقشه راه توسعه سیستم‌های هوشمندی کسب‌وکار اشاره کرد.
چنان‌که پیش‌تر نیز گفته شد، مسئله آموزش نیروی انسانی یکی از چالش‌های اساسی صنعت فولاد کشور در مواجهه با انقلاب صنعتی چهارم است. در همین راستا، شرکت فولاد خوزستان با یادگیری از الگو‌های موثر بین‌المللی و شرکت‌های بزرگ و مطرح خارجی و داخلی و نیز با یاری جستن از مشاوران برجسته، توانسته است سطح بلوغ فرایند نیازسنجی آموزشی کارکنان خود را به حد مطلوبی افزایش دهد. همچنین با اتخاذ رویکرد‌هایی نظیر مدیریت دانش، نظام‌های مشارکتی، دسترسی به منابع اینترنتی، حضور در نمایشگاه‌ها و سمینار‌های علمی و تخصصی، آموزش مجازی و از راه دور، بازدید از شرکت‌های خارجی پیشرو، فراهم‌سازی محیط تجربی، دسترسی به منابع علمی و معتبر جهانی و همکاری با دانشگاه‌ها، مراکز و موسسات تحقیقاتی، در جهت توانمندسازی سرمایه‌های انسانی خود به عنوان تنها عنصر بی‌رقیب و کپی‌ناشدنی در عصر رقابتی امروز گام بردارد.
